Wednesday, April 27, 2016

ગરમીથી બચવાના ઉપાયો

 કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૨૭-૦૪-૨૦૧૬
માથા ઉપર સુરજ તપે અને ચામડી દાઝે, તપેલી ટાંકીના પાણીથી બપોરે મોઢું ધોવા જતાં ફેશિયલ થઇ જાય, કારમાં બેસો અને ઓવનમાં બેઠા હોવ એવો અનુભવ થાય, અને આવા અનુભવ થકી ગરમી શરુ થઇ એવી આપણને જાણ થાય એ પહેલાં તો જાણે પેપર પેપર ફોડી લાવ્યો હોય એમ કોઈ હરખપદૂડો (HP) ‘ગરમી વધી ગઈ છે’ એવા વધામણાં આપવા આવે ત્યારે સાલું લાગી આવે! અલ્યા, મને ગરમી લાગે છે કે નહીં એ હવે તું નક્કી કરીશ? અને આટલું બોલીને મૂંગો મરતો હોય તો ઠીક છે, પણ પાછો ગરમીની ચર્ચામાં આપણને ખેંચી જઈ દઝાડશે. જેમ કે ‘લ્યો, હજી તો સવારના દસ વાગ્યા છે, પણ જાણે બાર વાગ્યા હોય એવું લાગે છે’. કે પછી ‘હજુ અઠવાડિયા પહેલા તો બા સ્વેટર પહેરીને ફરતા હતા અને આજે જુઓ, પંજાબી પહેર્યું છે તોયે ફોલ્લા પડે છે બોલો’. આમ ગરમીના નામે આપણા મોઢામાં આંગળા નાખીને બોલાવવાનું જાણે કોઈ કાવતરું કર્યું હોય એવું લાગે છે.

જરા યાદ શક્તિને ઢંઢોળશો તો ખબર પડશે કે છેલ્લા કેટલાક સમયથી કોઈપણ ઋતુ એનો પૂરો રંગ બતાવતી નથી! ના શિયાળામાં કડકડતી ઠંડી પડી કે ના ચોમાસામાં સળંગ વરસાદ! ગરમી વિષે પણ અન્યો પાસે સાંભળીએ, છાપામાં આંકડા વાંચીએ, ટીવી પર ઠંડા પીણાની જાહેરાત જોઈએ અને પછી આપણી બગલ-બોચી સાથે તાળો મેળવીએ ત્યારે થાય કે ‘ના હાળી ગરમી તો પડે છે’. આમ ગરમી પડે એટલે સામાન્ય માણસ ગરમીથી બચવાના ઉપાયો કરવા લાગે છે. ગરમીથી બચવા સૌથી પહેલો ઉપાય છે હિલસ્ટેશન જતા રહો. અમેરિકા કે સ્વિત્ઝરલેન્ડ જતા રહો. આમ કરવું પોસાતું ન હોય, કે રજા મંજુર થતી ન હોય તો એસી નખાવો. એસી પણ પોસાતું ન હોય તો આગળ વાંચો.

સૌથી પહેલા તો આપણને જે ગરમીનો અહેસાસ કરાવે છે તેવા HP લોકો અને સમાચારોને દુર રાખો. ઉપર જણાવ્યા મુજબ ગરમી-ગરમી કરતા લોકોને બોલવાનો મોકો જ ન આપો. એ બોલવા જાય તો એમના મ્હોમાં બરફ ઠોંસી દો. અથવા બરફ લઈને પોતાના અને સામેવાળાના ગાલ પર ઘસવા લાગો. છતાં બોલીને રહે તો એમ કહો કે ‘હજુ ક્યાં ગરમી પડી જ છે તે તમે ગરમી ગરમી કરો છો, લાગે છે તમારી ઉંમર થઇ ગઈ’. ઉંમરનું સાંભળીને મોટે ભાગે સામેવાળી પાર્ટી ગરમીની વાત માંડી વાળશે. એ મહિલા મંડળમાંથી હશે તો તો ખાસ. આ દાવ પણ ખાલી જાય તો શર્ટ કાઢી નાખો. ગરમીનો કકળાટ કરનારને અહેસાસ કરાવો કે એના કહેવાથી તમને ગરમી લાગવાની શરૂઆત થઇ છે. સાચુ કહીએ તો અમારું મગજ ગરમી કરતાં ગરમી ગરમીની બુમો પાડનારાથી વધારે તપી જાય છે.

ગરમીથી બચવાનો અન્ય ઉપાય કપડા છે. કપડા ઓછા પહેરવા. વિદેશમાં તો ગરમી પડે એટલે લોકો બીચ પર બિકીની પહેરીને પહોંચી જાય. આમાં ચડ્ડા પહેરીને પુરુષો પણ જતાં હોય છે, પણ એમના ફોટા છાપવામાં ભાગ્યે જ કોઈને રસ પડે છે. હિન્દી ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીની હિરોઈનોએ પણ ગરમી ભાંગવાનો આ ઉપાય અપનાવ્યો છે. જોકે ગુજરાતમાં આ ઉપાય હિરોઈનને બદલે હીરો એટલે કે આપણા ગુજ્જેશોએ અપનાવ્યો છે. ઉનાળો આવે એટલે ગુજ્જેશ લુંગીધારી અને ગુજીષા ગાઉનમય થઇ જાય છે. ગરમ થઈને પાતળી બનેલી હવા ઉપર જાય અને ઠંડી હવા લે એની જગ્યા છે એ સિધ્ધાંતના આધારે લુંગી અને ગાઉન મિલની ચીમનીની જેમ ગરમ હવાના નિકાલનું કામ કરે છે. જોકે લુંગી પહેરવા માટે આજકાલ ઘરમાં પરમીશન નથી મળતી એટલે એનું સ્થાન ચડ્ડીઓએ લીધું છે. કન્યાઓ પણ એમાંથી બાકાત નથી. આગળ ઉપર ૫૦-૫૫ વર્ષની કન્યાઓ પણ આમાં જોડાશે એવું એમણે ફેસબુક પર અપલોડ કરેલા ટુરિસ્ટ પ્લેસીસ પર પડાવેલા ફોટા પરથી જણાય છે.

પછી તો લોક સાહિત્યમાં કહે છેને કે ‘જેડા જેડા માનવી, હેડી હેડી વાતડિયું...’ એમ જેવા જેવા માણસો એવા ગરમીથી બચવાનાં કુદરતી ઉપાયો પણ મળશે. કાઠીયાવાડી ‘છાશ પીવો’ કહેશે. ભલું હશે તો ગાંઠિયાનો પ્રયોગ બતાવનાર પણ મળશે. સુરતી મરચાના ભજીયા ખાવાનું કહેશે. અમદાવાદી દિવસમાં આઠ વાર ચા પીવાનું કહેશે કારણ કે ગરમી ગરમીને મારે છે. જેમ ગણિતમાં નેગેટીવ નેગેટીવ પોઝીટીવ થાય, એમ ગરમી ગરમીને મારે. થોડું જોગીંગ કરીને પરસેવો પાડી અને પછી લેખકો જેનું વર્ણન કરતાં હોય છે તેવો મંદ મંદ સમીર વાતો હોય તેવી ખુલ્લી જગ્યામાં ઉભા રહેશો તો પણ મસ્ત કુલીંગ થઇ જશે એવું અમે કહીએ છીએ. અમુક HP સલાહ આપશે કે ‘સુંઠ ગંઠોડાનું પાણી કરીને પીવો, મારા સાઢુભઈને તો ઉનાળો આવે એટલે હાથની ચામડી ઉતરી જતી હતી, પછી મેં એમને કીધું કે આ સુંઠ ગંઠોડાનું પાણી ઉકાળીને પીવો’. જોકે એ પાણી પીવાનું ચાલુ કર્યાનાં ત્રણ મહિનામાં સાઢુભાઈ યમરાજા સાથે પાડા ઉપર ડબલ સવારીમાં હાલી નીકળ્યા હતાં એ વાત વડીલ નહીં જણાવે.

ઠીક છે આ બધું. બાકી જો તમારી શરમ રાખીને કોઈએ તમને કહ્યું ન હોય તો અમે ચોખ્ખું કહી દઈએ છીએ કે તમે પેંગ્વીન નથી કે તમને બરફની પાટો વચ્ચે રાખવા પડે. બહુ ગરમી લાગતી હોય તો ઝૂમાં રહેવા જતા રહો, એ લોકો સાચવશે તમને. આ શું વળી! અને અહીંની ગરમીમાં ન જ ફાવતું હોય તો PK ફરીવાર પૃથ્વી ઉપર આવે ત્યારે એની જોડે જતા રહેજો. હમાર ગોલે પે તો ઐસન હી રહેગા.

મસ્કા ફન

IPLની મેચ જોવી એ બગલમાં 'ડીઓ' છાંટવા જેવું છે!
એ રમત છે કે ધતિંગ એ ભગવાન જાણે, પણ હાળી એમાં મજા બહુ આવે છે!

Wednesday, April 20, 2016

તુલસી તહાં ન જાઈયે

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૨૦-૦૪-૨૦૧૬

આમ તો આયોજન કરનારા તો દિવાળી વેકેશન માણી પાછાં ફરતાં હોય ત્યારે જ ‘ઉનાળામાં ક્યાં જઈશું?’ એ નક્કી કરી લેતાં હોય છે. પરંતુ આ નિર્ણય એટલો સહેલો નથી. વેકેશનમાં ક્યાં ફરવા જવું એ નક્કી કરવામાં પોતાનાં જેવું ફાઈનાન્સિયલ સ્ટેટ્સ ધરાવનાર ક્યાં જતા હોય છે એ જોવાનો રીવાજ છે. ગુજરાતી ફરવાનો શોખીન છે, અને દુનિયાના કોઈ પણ પર્યટનના સ્થળે જાવ અને ત્યાં કોઈને ગુજરાતીમાં વાતચીત કરતા સાંભળો તો ચોંકી જવાનો રીવાજ નથી. એટલે જ પેલા રવિ-કવિમાં ફેરફાર કરીને અમે કહ્યું છે કે જ્યાં ન પહોંચે કવિ ત્યાં પહોંચે ગુજરાતી. પણ ગુજરાતી ગમે ત્યાં પહોંચે પછી એને જમવામાં ખીચડી કે રોટલી ન મળે તો એ ઘાંઘો થઈ જાય છે. આમ તો ગુજરાતી કવિઓ પણ ફરવા જાય છે, જો વિદેશમાં કવિ સંમેલન હોય તો. ગુજરાતી કવિ અમેરિકા ફરતો જોવા મળશે પણ કુલુ-મનાલી કે આંદામાન-નિકોબારમાં ઓછો જોવા મળશે. કારણ કે આંદામાન-નિકોબારમાં ગુજરાતી કવિ સંમેલનો થતા નથી,અથવા ત્યાં સ્વખર્ચે જવાનું હોય છે.

અમુક બાબતો માણસ અનુભવથી શીખે છે અને અનુભવ, ખાસ કરીને ખરાબ અનુભવ પછી ગુજરાતી અમુક નિર્ણય લે છે, પછી એને ચુસ્ત રીતે વળગી રહે છે. દા.ત. હર્ષદ મહેતા અને કેતન પારેખના પરચા પછી આપણે ત્યાં શેરબજારના પગથીયા ચઢનારની સંખ્યા ભારતમાં બચેલા શેર જેટલી જ થઇ ગઈ છે. સિનેમા, રેસ્ટોરાં અને ટુરીસ્ટ પ્લેસીઝના કિસ્સામાં આવું મોટા પાયે બનતું આવ્યું છે. મુવીના કિસ્સામાં તો અમુક લોકો થીયેટરમાંથી જ ટ્વીટ કરીને કહી દેતા હોય છે કે ‘પૈસા ના બગાડતા’. પાપડ આપીને અડધો કલાક બેસાડી રાખનારી રેસ્તરાંની ‘સર્વિસ’ ફરી લેવામાં આવતી નથી. ચટણી-કઢી-મરચાં આપવામાં કંજુસાઈ કરનાર ગાંઠીયાવાળાએ માખીઓમારવાનો વારો આવે છે.

તુલસીદાસજીએ કહ્યું છે કે તમારા આવવાથી જેના હૈયે હર્ષ ન હોય કે આવકારતી વખતે આંખોમાં સ્નેહ ટપકતો ન હોય ત્યાં સુવર્ણ વર્ષા થતી હોય તો પણ ન જવું. ટુરીસ્ટ પ્લેસીસ બાબતમાં ગુજરાતી ગોસ્વામી તુલસીદાસજીને અનુસરે છે, અલબત્ત અવળા અર્થમાં. કોઈ ફિલ્મસ્ટાર આબુ, દીવ અને દમણના બ્રાંડ એમ્બેસેડર નથી, તો પણ ત્યાં ગુજરાતીઓની અવરજવર મોટા પાયે રહે છે. કારણ સૌ જાણે છે. આ જગ્યાઓએ દારૂબંધી જાહેર થાય તો ત્યાંના ધંધાર્થીઓના છોકરાં રાખડી પડે. બિહારના શોખીનો પણ હવે વાઈન ટુરીઝમ પર નીકળતા થશે.

સંસ્કૃત માં તો એટલે સુધી કહ્યું છે કે

​दुष्टा भार्या शठं मित्रं भृत्यश्चोत्तरदायकः।
ससर्पे च गृहे वासो मृत्युरेव न संशयः॥

જે ઘરમાં ઘરધણીની પત્ની દુષ્ટ હોય, મિત્ર ધુતારો હોય, ભૃત્ય એટલે કે નોકર એટલે કે રામલો સામું ચોપડાવનારો હોય કે ઘરમાં સાપનો વાસ હોય તો એવા ઘરમાં જવાનું ટાળવું. અમે તો જ્યાં ચા કે કોફીના નામે ગરમ દૂધ પકડાવી દેવામાં આવતી હોય ત્યાં જવાની પણ ના પાડીએ છીએ. ચામાં ચા અને કોફીમાં કોફી હોવી જ જોઈએ એવું અમારું દ્રઢપણે માનવું છે, અને આ અંગે અમે કોઈ બાંધછોડ કરવા માંગતા નથી. એવી જ રીતે વેઢમી એટલે કે ગળી રોટલી પણ ગળી જ હોવી જોઈએ. ઘણાને ત્યાં એ મોળી બને છે. પાછી કહે પણ ખરી કે ‘મારા સસરાને ડાયાબીટીસ છે એટલે મારા સાસુ વેઢમી પેલ્લેથી મોળી જ બનાવે’. તારી સાસુનો શીરો દાઝે! એટલે જેના સસરાને ડાયાબીટીસ હોય એ ઘરમાં જમવા ન જવું. બીજું, શીરો ખાતા જો આંગળીમાં ઘી ન ચોંટે તો તેવો શીરો બનાવનાર સ્ત્રીને શીરા વિષયમાં એ.ટી.કે.ટી. આપવી જોઈએ. જોકે જમાઈઓને સાસરે જાય ત્યારે આવું બધું ખાવું પડતું હોય છે અને એમને આવું ભલીવાર વગરનું ખાવાના બદલામાં શીખના નામે અગિયાર, એકવીસ કે એકાવન રૂપિયા કોમ્પનસેશન તરીકે આપવાનો રીવાજ અમ્લ્લમાં આવ્યો હોઈ શકે. તમે આવા ઘરના જમાઈ ન હોવ તો ત્યાં જમવા ન જવું.

જોકે ક્યાં જવું એ નક્કી કરવા કરતાં ક્યાં ન જવું એ નક્કી કરવું ગુજરાતી માટે સહેલું છે કારણ કે એ યાદી ટૂંકી છે. આ માટે એના માપદંડો પણ જુદા છે. જે પ્રવાસન સ્થળની દુકાનો ‘બાર્ગેઈન’ કરવાની તક નથી આપતી એ ગુજરાતી ગ્રાહક ગુમાવે છે. અત્યારે વિદેશ ફરવા જવાનો પણ ટ્રેન્ડ છે, એટલે એના માટે લોથલ કરતાં લંડન વધુ નજીક છે. ‘કેરલા જવા જેટલા ખર્ચમાં તો દુબઈ જઈ અવાય’ એવું કોઈ કહે એટલે ‘વિદેશ એટલે વિદેશ’, એમ કહીને ગુજેશ કોઈ ટ્રાવેલ એજન્ટને પકડશે. પણ વિદેશની ધરતી પર પગ મુક્યા પછી બીજા દિવસે સાંજ સુધીમાં તો બ્રેડ-બટર અને ફ્રુટ ખાઈને કંટાળેલ ગુજ્જેશ ફરી ત્યાં ન જવાની તથા કોઈને ન જવા દેવાની સોગંધ ખાય છે.

આપણે ત્યાં ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતા પ્રવાસન સ્થળો વધુ છે. ત્યાં મોટેભાગે મહેલો, કિલ્લા અને મ્યુઝીયમો જોવાના હોય છે અને ફત્તેપુર સિક્રી કે તાજ જોવા જનાર ગુજ્જેશને શાહજહાં જહાંગીરનો બાપ હતો કે દીકરો એ જાણવાનીય પડી નથી હોતી. અમને ખબર છે કે જહાંગીર બાપ હતો કારણ કે જહાંગીરમાં ‘જહાં’ પહેલા આવે છે. પણ બધા અમારા જેટલા જાણકાર હોતા નથી હોતા. ગુજરાતી એ અન્ય કોઈએ ન જોયું હોય એવું જોઈ આવનારી પ્રજા છે. આવા જ કોઈ ઐતિહાસિક સ્થળે મહેલો, કિલ્લા અને પેઈન્ટીગ્ઝ જોઈ આવનાર એક ભાઈને અમે પૂછ્યું કે ‘શું શું જોયું ત્યાં?’ તો કહે કે ‘એ જમાનાના લોકો ખાસ કામ સિવાય ઘોડા કે હાથી ઉપરથી નીચે નહિ ઉતરતા હોય!’ આવા લોકો ઘેર રહે એ જ સારું!

મસ્કા ફન

સાહિત્યમાં આજકાલ ખેડાણ કરતાં ભેલાણ વધી રહ્યું છે.


Wednesday, April 13, 2016

ઢેબરાં પર ચીઝ લગાડવાથી એ પીઝા નથી બની જતાં !

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૩-૦૪-૨૦૧૬

આજનો ગુજરાતી કેવો છે? સ્ટેડીયમમાં સિઝન ટીકીટ લઈને પાંચ દિવસની ટેસ્ટમેચ જોવા તો સૌ જાય; પણ ભારત ત્રણ દિવસમાં મેચ જીતી જાય, તો ય દુઃખી થાય એ ગુજરાતી! વર્લ્ડટુર પર તો આખી દુનિયા જાય; પણ વર્લ્ડટુરમાં જે વેનિસ જઈ વેઢમી અને પેરિસમાં પાતરા શોધે તે ગુજરાતી! કસરત કરીને મસલ્સ તો સૌ બનાવે; પણ લોકોને કસરત કરાવી પોતાનું બેન્ક બેલેન્સ બનાવે એ ગુજરાતી! પરસેવો પાડીને રૂપિયા તો સૌ કમાય છે; પણ એ જ પરસેવામાંથી પાછું મીઠું પકવે એ ગુજરાતી! ચીઝ લગાડીને પીઝા તો આખી દુનિયા ખાય; પણ ઢેબરાં પર ચીઝ લગાડીને ખાય એ ગુજરાતી!

હા, ચીઝ-ઢેબરાં જેવી શોધ ગુજરાતી જ કરી શકે.

ઇનોવેશન એ ગુજરાતીઓની ખાસિયત છે. નાસ્તામાં તો ડીપ-ટોપિંગ-એકમ્પનીમેંટ તરીકે અત્યાર સુધી ચટણી, સંભારો અને તળેલા મરચાં રહેતા. હવે કોઈપણ વાનગીને અલગ ટચ આપવા માટે ચીઝ, સેવ અને ચોકલેટ ધાબેડવામાં આવે છે. પહેલા ‘ખારી’ તરીકે ઓળખાતી પડવાળી બિસ્કીટ મળતી હતી. પછી એમાં બટાટા-વટાણાનું પૂરણ ભરીને પફ-પેટીસ નામે વેચાવાની ચાલુ થઇ. હવે પફ ઉપર કેચપ (એટલે કોળાની ચટણી હોં કે) પાથરીને ઉપર ડુંગળી, સેવ અને કોથમીર નાખીને ડીશ તરીકે પીરસવામાં આવે છે. ચોકલેટના ભજીયા નથી ઉતરતા એવું કહેવાનું અમે રિસ્ક નથી લેવા માંગતા કારણ કે સુરતમાં આખા અનાનસના ભજીયા બનતા હોય તો પણ નવાઈ નહિ! ભાજીપાઉં અને પાણી-પુરીની ફ્લેવરવાળા ખાખરા તો અમદાવાદમાં મળે છે અને ચોકલેટ સેન્ડવિચ પણ મળે છે. લોકો બટાકા પૌઆ, પફ, અને સેન્ડવીચ ઉપર પણ સેવ નખાવે છે! અલા, પણ શું છે? સેન્ડવિચનો શોધક અર્લ ઓફ સેન્ડવીચ જ્હોન મોન્ટાગ્યુ આ જોશે તો એને સ્વર્ગમાં આંચકા આવશે.

બાકી જેટલા અખતરા આપણે ત્યાં વાનગીઓ પર થયા છે એટલા અખતરા વૈજ્ઞાનિકોએ લેબોરેટરીમાં કર્યા હોત તો અત્યારે મંગળ પર ગુજરાતીઓના પાનના ગલ્લા અને લોચા-ગાંઠીયાની દુકાનો હોત. વાનગીઓ પરના અખતરામાં લગ્ન પ્રસંગના કેટરર્સનો પણ મોટો હાથ છે અને એમને ચગાવવામાં મહેમાનો કૈંક નવું ખવડાવીને ચકિત કરી દેવા થનગનતા માલદાર યજમાનોનો ટાંગો છે. પછી તો મારા બેટા નોવાઈસ ડીશના નામે આપણને ચાઇનીઝ સમોસા, ચાઇનીઝ ભેળ અને ચાઇનીઝ ઢોકળા પણ ખવડાવી ગયા! લોકો પણ પ્રસંગમાં ઉતાવળે હાજરી પુરાવવા આવતા હોય છે એટલે આ ‘ડોબીનો અક્કલીયાનો મઠ્ઠીનો’ નામની વાનગી કયા દેશની છે એ પૂછવાનો ભોજીયા ભ’ઇ પાસે ય ટાઈમ ક્યાં છે? બધાય ખાઈ, ચાંલો કરી અને નિમંત્રકને ‘ફૂડ ટોપ હતું’ કહીને હાલતા થાય છે. એમાં કેટરર્સને ફાવતું જડ્યું છે. અમે તો કહીએ છીએ કે આટલેથી શુ કામ અટકો છો? ખમણ સાથે કઢીના બદલે ચોકલેટ સોસ આપો, શીરા ઉપર ચીઝ નાખો, ચાઇનીઝ ખાંડવી બનાવો, દાળ-ઢોકળીમા ડ્રાયફ્રુટનાખો, કાજુ કતરીના બે ચકતા વચ્ચે કોથમીરની ચટણી ભરીને સેન્ડવીચ કાજુ કતરી બનાવો, ઇટાલિયન પાતરા બનાવો, મેક્સિકન મુરબ્બો બનાવો, થાઈ હાંડવો બનાવો! કે...બી...સી... - કોના બાપની ક્રિસમસ! હોવ... આપણે ક્યાં ગજવામાંથી કાઢવાના છે! અને જ્યાં સુધી તમે અમને ચોપસ્ટીકથી ચાઇનીઝ ખીચડી ખાવાની ફરજ નહિ પાડો ત્યાં સુધી અમે પણ તમારા બધા અખતરા વધાવી લઈશુ! અમારે ય ક્યાં ગજવામાંથી કાઢવાના છે? ચાંલો પણ વહેવારે થતો હોય એટલો જ કરવાનો છે! 

જોકે આ જૂની વાનગી ઉપર ચોકલેટ સોસ રેડવો કે ચીઝ અને સેવ ભભરાવીને નવી વાનગી તરીકે પેશ કરવી એ ડોશીને ફટાકડી બનાવીને હિરોઈનમાં ખપાવવાનો સફળ પ્રયત્ન છે. બાકી અંદર તો હેમનું હેમ હોયે. ઢેબરા પર ચીઝ લગાડવાથી એ પીઝા નથી બની જતાં. પીઝાનું પોતાનું આગવું સ્થાન છે. ચીઝ ઢેબરાના પ્રતિકથી સંત અધીરેશ્વર એવો સંદેશ આપે છે કે ઢેબરાઓએ પીઝા બનવાની જરૂર નથી. અમેરિકાથી કંપનીઓ ભારતમાં આવીને પનીર પીઝા અને જૈન પીઝા એટલે જ બનાવતી થઈ ગઈ છે. તો સામે ઢેબરા પર ચીઝ લગાડવામાં કશું અજુગતું નથી. એક જમાનામાં કાકા (રાજેશ ખન્ના)એ પેન્ટ પર ઝભ્ભાની ફેશન કાઢી જ હતી. અત્યારે પણ જીન્સ પર કુરતી પહેરાય છે. લેંઘા પર ટી-શર્ટ પહેરીને અને ચડ્ડી પર શર્ટ પહેરીને ફરવામાં કમ્ફર્ટ છે. જેવી જેની મરજી.

સદભાગ્યે આ બધા વચ્ચે આપણું ગુજરાત અને ગુજરાતીપણું અકબંધ છે. શત્રુઘન સિન્હા વિશેની એક દંતકથા એવી છે કે એમણે એમની નકલ કરતા એક નવોદિત કલાકારને કહેલું કે ‘અપની ઓરીજીનાલીટી કો મત ગંવાના. ઇન્ડસ્ટ્રી મેં એક શત્રુઘન બોજ બના હુઆ હૈ, દૂસરા આયેગા તો ટૂટ જાએગી.’ વાત આપણી ઓરીજીનાલીટીની છે અને એ સલામત છે. એટલે જ ‘જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત’ કહેવાયું છે. ગુજ્જુ ભાઈને પલાળો, ધોકાથી ધૂઓ, વોશિંગ મશીનમાં ઘુમાવો, તડકે મુકો, એસીડમાં બોળો, દરિયામાં નાખો, અમેરિકા મોકલો કે પછી ચંદ્ર પર મોકલો – એ ગુજરાતી જ રહેવાનો. આ છે ‘ખુશ્બુ ગુજરાત કી’. છેલ્લે દૂરદર્શન પર આવતી ચ્યવનપ્રાશની એક જૂની એડ યાદ આવે છે જેમાં ડૉ શ્રીરામ લાગૂની ટેગ લાઈન હતી કે ‘જો ખરા હૈ, વો કભી નહિ બદલતા...’ અને દૂનિયામાં તમને ક્યારેય કોઈ માણસને જોઇને આશ્ચર્ય થાય કે ‘ખરો માણસ છે આ!’ તો એને સાચવીને પૂછી લેજો કે ‘તમે ગુજરાતી છો?’

મસ્કા ફન
ભર ઉનાળામાં ગાયને RO Plant નું પાણી પીવડાવે એ યુવાનને મૂંગી અને કહ્યાગરી પત્ની મળે છે.

Wednesday, April 06, 2016

મારા સ્વપ્નનું અમદાવાદ : કૂતરાની નજરે


કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૦૬-૦૪-૨૦૧૬

મારા સ્વપ્નનું અમદાવાદ કેવું હોય એવો નિબંધ જો કોઈ કૂતરો લખે તો એ કેવો હોય એની અમે થોડી કલ્પના કરી છે. કોઈ વ્યક્તિ કેવું વિચારે છે એ જાણવા માટે તમારે એના જૂતાંમાં પગ નાખીને જોવું પડે છે એવું વિદ્વાનો કહે છે. જોકે અમારા બે જણાના મળીને ચાર પગ થાય છે અને કૂતરાને પણ ચાર પગ હોય છે, પણ કૂતરા ઉઘાડપગા ફરતા હોય છે માત્ર એ કારણે, અમે ફક્ત કલ્પનાથી કામ ચલાવ્યું છે.

ભારતના રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. અબ્દુલ કલામ કહેતા કે “સ્વપ્નું એ નથી જે તમે ઊંઘતી વખતે જુઓ છો, બલ્કે સ્વપ્નું એ છે કે જે તમને સુવા ન દે.” જ્યારથી આ વાત અમારા દિમાગમાં પેઠી છે ત્યારથી અમારી દશા બેઠી છે. અડધી રાત્રે સફાળા જાગી જવાય છે, જાગ્યા પછી ભસાઈ જાય છે અને પછી ક્યાંકથી ચંપલ અને ક્યાંકથી પથ્થરો આવવા માંડે છે. જીવ બચાવીને ક્યાંક ખૂણામાં ભરાયા પછી વિચાર આવે છે કે આ એ અમદાવાદ નથી, જેના અમારા બાપ-દાદાઓએ સપના જોયા હતા!

અમારા બાપ-દાદાના સ્વપ્નનું અમદાવાદ તો એવું હોય જેમાં અમે કનડગત વગર યથેચ્છ વિહાર કરી શકીએ. તમને થશે કે અમે તો અમારી મરજી મુજબ વિચરીએ જ છીએ ને! અહીં તમારી ભૂલ થાય છે. અમે અમારી મરજીના માલિક નથી. અમારો જન્મ થાય ત્યારે તો અમે સોસાયટી અને ફ્લેટના બાળકો અને બાળાઓના હવાલે હોઈએ છીએ, પણ એ જ બાળા મોટી થાય અને ઘરની બહાર નીકળીને મોબાઈલ પર વાત કરતી હોય ત્યારે એની સામે કલ્લાક સુધી પૂછડી હલાવી હલાવીને તૂટી જઈએ તો પણ કશું ખાવાનું મળતું નથી! આ ઉપરાંત અમે કારની નીચે સૂતા હોઈએ તો કારચાલક કોઈપણ પૂર્વ-ચેતવણી વગર કાર હાંકી જાય છે. અમારા જાતભાઈ કાળુનો પગ એમાં જ ભાંગી ગયો છે તે હજુ ઘસડાતો ચાલે છે.

ફ્લેટ સિસ્ટમ આવ્યા પછી તો અમને સૌથી વધુ ઓટલાની ખોટ સાલે છે. ઓટલા હતાં તો એની પર બેસીને આવતી જતી લાલી, કાબરી કે ટીલુડીને નીરખવાની મજા હતી. પણ હવે તો ફ્લેટના સિક્યોરીટીમેનનો હાથ અમને જોઇને સીધો ચંપલ પર જ જાય છે. જો કે એના ચંપલથી અમારી ગર્લફ્રેન્ડને પાર્ટી આપી શકાય, પરંતુ અમારી એ આશા કારગર નીવડતી નથી. અમે ડરીને ભાગી જઈએ એટલે પાછો એ ચંપલ પહેરી લે છે. આમાં ‘જો સિક્યોરીટીવાળો ચંપલ પહેરીને ફરતો હોય તો ચોર પાછળ એ દોડશે કઈ રીતે?’ એ તો કોઈ વિચારતું જ નથી. ખરેખર તો અમે રાત-રાતભર ભસી અને રસ્તા ઉપરથી જતા બાઈકધારીઓની પાછળ દોડીને સિક્યોરીટીનું કામ કરીએ છીએ. પોલીસ પણ નાઈટ ડ્યુટીમાં અમારા લીધે નિશ્ચિંત બનીને ઇન્ટરસેપ્ટર વાહનની બારીમાંથી પગ બહાર દેખાય લટકાવી સુઈ જાય છે. છતાં અમારી કદર કોઈ કરતુ નથી.

અમદાવાદમાં ડબલ-લેન અને ફોર લેન રસ્તાઓ વધી ગયા છે એના લીધે અમારા માટે અકસ્માતનું જોખમ વધી ગયું છે. અન્ડર-ગ્રાઉન્ડ કેબલ અને વાયરલેસના જમાનામાં સ્ટ્રીટલાઈટ સિવાય બીજા થાંભલા તો હવે રહ્યા જ નથી. સિંગલ લેન રસ્તા હતા ત્યારે થાંભલા એક સાઈડ પર રહેતા, પણ મલ્ટી-લેન રસ્તાઓને લીધે લાઈટના થાંભલા રોડની વચ્ચોવચ હોય છે. અત્યારે તો ભારે ટ્રાફિક વચ્ચેથી જીવના જોખમે થાંભલા સુધી પહોંચવું પડે છે અને કામ પણ ઊંચા જીવે પતાવવું પડે છે. એટલે જ અમે વાહનો તરફ વધુ ઢળ્યા છીએ.

અમે સૌથી વધુ તો માજીઓને મિસ કરીએ છીએ. માજીઓ હતી તો અમારે જ નહિ ગાય અને કાગડાને પણ ખાવા-પીવાની શાંતિ હતી, કારણ કે એ લોકો ઘરના જમવાના સાથે અમારા માટે પણ રોટલી-ભાખરી બનાવતી. હવે પહેલાં જેવી ધોળાવાળ-સાડલાધારી માજીઓ ખાસ દેખાતી નથી. જેને જુઓ એ જીન્સ-ટોપ કે સલવાર-કમીઝ પહેરીને જ ફરતું હોય છે. અમે તો શું છોકરાઓ પણ કન્ફયુઝ થઈ જાય છે. નવી માજીઓ ક્યાંથી લાવવી એ પણ એક સમસ્યા છે! હવે તો ૫૦-૫૫ વર્ષની છોકરીઓ આગળ આવે તો મેળ પડે. બીજું, ઘરમાં રસોઈ પણ માપની જ બનતી થઇ ગઈ છે. એકવાર અમારો લાલિયો એક ખુલ્લા ઘરમાંથી ત્રણ ચાર ભાખરી ઉઠાવી લાવ્યો તો એ રાત્રે આખું ઘર બહાર જમવા ગયેલું! આ સંજોગોમાં ઘરની ૫૫ વર્ષથી ઉપરની સ્ત્રીઓ માટે અગાઉ માજીઓ કરતી હતી એ તમામ કામગીરી કરવી ફરજીયાત થઇ જાય તો જ અમદાવાદની અસ્મિતા પાછી આવે!

આજકાલ માનભેર ભોજન કરવાનું પણ અમારા નસીબમાં નથી! હવે તો રાતના અંધારામાં ‘નો-પડોશીઝ લેન્ડ’માં એંઠવાડ ઠાલવવાનો રીવાજ ચાલે છે. એમાં વહેલો તે પહેલોના ધોરણે જે પહોંચે એ ખાટે અને બાકીના પ્લાસ્ટીકની કોથળીઓ ચાટે એવું થાય છે! અમુકવાર તો અંધારામાં ચાના કુચા ખવાઈ જાય છે. અમને ટેન્ડરીયા કોન્ટ્રકટરોની જેમ મેળાપીપણામાં ‘રીંગ’ કરતા પણ આવડતું નથી. એટલે અમે તો કહીએ છીએ કે મુન્સીટાપલીએ એવી મોબાઈલ ‘એપ’ ડેવલપ કરવી જોઈએ કે જે કૂતરાનો વારો હોય એનું નામ સોસાયટીના એલ.ઇ.ડી. બોર્ડ પર ફ્લેશ થાય. આમ થવાથી અમારે અંદર અંદર લડાઈઓ ઘટશે અને પ્રજા શાંતિથી ઉંધી શકશે.

આ ઉપરાંત મુન્સીટાપલી દ્વારા અમારા સંતતિ નિયમનના વ્યર્થ પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. એમાં રૂપિયા બગડ્યા વગર અમારા માટે હોસ્ટેલ, સ્પા, સ્વીમીંગપુલ, જીમ, યોગા કલાસીસ જેવું કરવામાં આવે. ખાસ કરીને અમારા જાતભાઈઓને ગમે તેની સામે ખાવાની આશાએ પૂંછડી હલાવવાની ટેવ છે, તે દૂર થાય તેવા જાગૃતિ અભિયાન કરવામાં આવે. જોકે આ ટેવ તો માણસમાં પણ છે, એ અલગ વાત છે. ●

મસ્કા ફન વેસ્ટ ઇન્ડીઝની ટીમે અંગ્રેજોને T20ની ફાઈનલમાં એ સમજાવ્યું કે ‘બૂચ’ શબ્દ એ માત્ર અટક નથી !