Monday, July 29, 2013

ઘેર બેઠાં વેનિસની સફર

| મુંબઈ  સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૨૮-૦૭-૨૦૧૩ | અધીર અમદાવાદી |



અમુક લોકો એવું માને છે કે ત્રીજું વિશ્વ યુદ્ધ પાણીના કારણે થશે. અમે એવું નથી માનતા જો કે. અમને લાગે છે કે ત્રીજું વિશ્વ યુદ્ધ પણ પહેલાં બેની જેમ મૂર્ખાઓને કારણે થશે. એ થશે ત્યારે જોયું જશે, પણ મુદ્દાની વાત પાણી છે. આ પાણી ન હોય તો પણ સમસ્યા છે અને હોય તો પણ સમસ્યા છે. કેદારનાથમાં જોયું એમ પાણી વિનાશ સર્જે છે. શહેરમાં પણ પાણી ટાંકીમાં ભરાય ત્યાં સુધી જ ગમે છે, જેવું એ રસ્તા ઉપર ભરાય એટલે ભલભલા રઝળી પડે છે. 

ગણિતમાં તર્ક ભણવામાં આવતું હતું. એમાં પ્રતીપ વિધાન આવતાં. જેમ કે વરસાદ પડે એટલે રસ્તા ભીનાં થાય, પણ રસ્તા ભીનાં હોય એટલે વરસાદ પડ્યો હોય એવું જરૂરી નથી. અહિં મૂળ વિધાનનું પ્રતીપ વિધાન સત્ય નથી. કોઈ પણ શહેરમાં પાણીની ભંગાર પાઈપલાઈનોને કારણે બારેમાસ લીકેજ થતાં હોય છે. એપાર્ટમેન્ટની ટાંકીઓ ઓવરફ્લો થાય એટલે રોડ સુધી પાણી પહોંચે. આમ, રોડ ભીનાં હોય એ વરસાદ પડ્યો હોવાની સાબિતી નથી. પણ એટલું તો નક્કી જ છે કે વરસાદ પડે એટલે રસ્તા ભીનાં થાય અને ચોમાસું જયારે પોતાની જાત બતાવે અને બે-ચાર કલાકમાં પાંચ-દસ ઈંચ વરસાદ એકાદ શહેર પર ખાલી કરી દે એટલે આખું શહેર પાણી પાણી થઈ જાય. પછી એ પાણી દોસ્તની જેમ નાઈટ સ્ટે પણ કરે. સંબંધીની જેમ બે ચાર દિવસ ભરાયેલું પણ રહે. અમુકવાર સાસુની જેમ અઠવાડિયું પંદર દિવસ પણ કાઢી નાખે!
 વરસાદમાં પાણી ભરાય એટલે રોડ કોન્ટ્રકટરોએ કેવું કામ કર્યું છે તેની કુદરતી રીતે ચકાસણી થઈ જાય છે. સરકારી કે મ્યુનિસીપલ ગુણવત્તા નિયંત્રણ વિભાગના અધિકારીઓ કે એમણે રોકેલા કન્સલ્ટન્ટશ્રીઓને જે ન દેખાયું હોય એ બધું વરસાદ દેખાડે છે. નાના નાના ખાડા, રખડતી કપચી, ટાયર ચાલવાની જગ્યાએ પેટા-નહેર, મોટા ખાડા, ખાબોચિયા, ગાબડાં, ભૂવા જેવી અનેક વિવિધતા ધરાવતી ક્ષતિઓ વાહનચાલકને ભૂમિગત કરવા સક્રિય થાય છે. લાવારસ, ભૂકંપ જેવી ઘટનાઓ કુદરતી રીતે થાય, પણ ચન્દ્ર પરથી જે દેખાય એવા ખાડાઓ સર્જવાનો શ્રેય તો કોન્ટ્રક્ટરોને જ આપવો પડે. એમાં અમે કોઈનું સાંભળવાના નથી. જોકે કોન્ટ્રાક્ટર વહેંચીને ખાવામાં માને એટલે એ આ શ્રેય પણ પાલિકા અધિકારીઓ સાથે વહેંચી લે તો કહેવાય નહી.

બધાને ખબર છે કે મચ્છરો પાણી ભરાયા હોય એમાં બ્રીડ થાય છે. મચ્છરો થાય એટલે મેલેરિયા, ફાલ્સીપારમ, ડેન્ગ્યુ જેવા રોગ થાય જેનાથી ફાર્મા કંપનીઓ અને ડોક્ટરોને રોજીરોટી મળે છે. ચોમાસું આવે એટલે ડોક્ટરોની સીઝન બેસે છે. અ ઉપરાંત મચ્છરોથી બચવા જાતજાતની દવાઓ, મચ્છર કરતાં વધારે ત્રાસ આપતી ક્રીમ અને અગરબત્તીઓ, અને ઇલેક્ટ્રિકથી ચાલતાં મોસ્કવીટો રીપેલન્ટ વેચાય. આ રીપેલન્ટ આખી રાત મચ્છરોને દૂર રાખે કે નહી, નાઈટ લેમ્પનું કામ ચોક્કસ કરે છે. અમુક લોકોને આ રીપેલન્ટ ચાલુ હોય એટલે મચ્છર નહી આવે એવી માનસિક ધરપત થવાથી સરસ ઊંઘ પણ આવે છે.

ચોમાસામાં પાણી ભરાય અને એમાંથી વાહનચાલકો રુમઝુમ કરતાં નીકળે એટલે જે ચાલતાં જતાં હોય એમનાં કપડાં ઉપર કીચડ ઉડે છે. આમ છતાં ડામર કે કોન્ક્રીટના પાકા રોડ ઉપર કીચડ ક્યાંથી આવ્યો એ પ્રશ્ન અસ્થાને છે. કપડાં ઉપર કાદવ કીચડ ઉડે એટલે એ ધોવા પડે છે. આમ, જે કપડા પરસેવાગ્રસ્ત થવા છતાં ધોવાતાં નથી એ કપડાં પાણી જોવા પામે છે. આમ કપડાં ધોવાનો પાવડર વધારે વપરાય અને ડ્રાય ક્લીનીંગના ધંધામાં પણ તેજી આવે છે. જોકે જાહેરાતો વાંચીને ખરીદેલા અમુક તમુક પાવડર વાપરવાથી કપડામાં એવી સફેદી આવે છે કે તમે ચોંકી ઉઠો કે ‘લો, આ શર્ટ ધોયું છે કે નહી?’

વરસાદમાં ભરાયેલા પાણીમાંથી વાહન કાઢીને જવું એ અમુક માટે મજબૂરી હોય છે. એકવાર ઘૂસ્યા પછી પાછું વળાય નહી. તો અમુક માટે એ બહાદુરીનું કામ હોય છે. બીજાં દિવસે ઓફિસમાં કહી શકાય કે ‘કાલે તો મેં ઢીંચણ સમાન પાણીમાં બાઈક કાઢ્યું, એક્સીલેટર રેઈઝનું રેઈઝ રાખીને ભમભમાવીને નીકળી ગ્યો’. લોકો પાછાં અહોભાવથી જોઈ રહે. ‘એમ?’ કોઈ કાચાપોચા હ્રદયવાળો કહે કે ‘હું તો પાણી જોઈને પાછો વળી ગયો, તે પાંચ કિલોમીટરનું વધારાનું ચક્કર કાપીને છેક નવ વાગે ઘેર પહોંચ્યો’ ત્યારે આપણી છાતી કેવી ગજગજ ફૂલે? પણ જો બધી સ્ટોરીઝ સક્સેસ સ્ટોરીઝ હોય તો લોકો અનુભવ શેમાંથી લે? એટલે અધવચ્ચે વાહન બંધ પડે. પછી ગંદા પાણીમાં બુટ પહેરીને વાહન ખેંચવું પડે. બહાર નીકળી, કોકની મદદ લઈ, આગળના પૈડાથી પકડી ઊંચું કરવું પડે, સાઇલેન્સરમાંથી પાણી નીતારવા. પછી બસો ત્રણસો કીક મારવી કે મરાવવી પડે. એમાં સ્કુટીને કીક મારનાર મળે પણ બાઈકને કીક મારનાર ભાગ્યે જ મળે!

જેમણે 'ગ્રેટ ગેમ્બલર' ના 'દો લફઝો કી હૈ...' ગીતમાં અમિતાભ-ઝીન્નતને તરતા ગોન્ડોલામાં (ઇટાલીયન શિકારો!) વેનિસની ગલિયોની સહેલ કરતા જોઈને જીવ બાળ્યો હશે, એમને મુનસીટાપલીવાળા ચોમાસામાં વેનિસની સહેલ કરવાનો મોકો આપે છે. પણ બધી મઝા એમના ગોન્ડોલા બોલે તો બાઈકના ભૂંગળામાં પાણી ન ભરાય ત્યાં સુધી જ. એકવાર ભૂંગળું અન્ડરવોટર થયા પછી એમણે ધક્કા મારવાવાળા સાથે 'આમોરે મીયો...' ગાવાનું રહે છે. એટલું સારું છે કે વરસાદમાં વાહન બંધ પડે એટલે ધક્કા-માર ગેંગ ક્યાંકથી ઉતરી આવે. એમની ગેંગમાં સેમી-મિકેનિક પણ હોય જે પ્લગ અને કાર્બ્યુરેટર સાફ કરી આપે. અફકોર્સ, રૂપિયા લઈને! અમારા અમદાવાદમાં તો એવી વાયકા છે કે અખબારનગર અન્ડરપાસમાં ફસાયેલા વાહનોને ધક્કા મારનારાઓએ આજબાજુમાં ફ્લેટ લઈ લીધાં છે. ફ્લેટમાં બેઠાં બેઠાં એ લોકો પાણી વધે એનાં પર નજર રાખતા હોય છે. ખરેખર આપણા દેશમાં બેરોજગારી એ સમસ્યા જ નથી! ચોમાસામાં તો નહીં જ.

Tuesday, July 23, 2013

ડકવર્થ લુઈસના નિયમો વ્યવહારમાં

| મુંબઈ  સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૨૧-૦૭-૨૦૧૩ | અધીર અમદાવાદી |

શો મસ્ટ ગો ઓનની ઉચ્ચ ભાવનાથી પ્રેરાઈને વન ડે મેચોમાં જ્યારે વરસાદ કે અન્ય વિઘ્નના કારણે પૂરી પચાસ ઓવર મેચ ન રમાય તો વરસાદ રોકાય ત્યારે ઓવરો ટૂંકાવીને પણ મેચ રમાડવી એવો રિવાજ છે. પણ આમ ઓવર ઘટાડતા પૂર્વે પહેલી ઇનિંગ રમાઈ ગઈ હોય તો બીજી બેટિંગ કરનારને ઓછી ઓવરમાં રન બનાવવા સહેલા પડે છે. કારણ કે ઓછી ઓવરમાં વિકેટની ચિંતા કરવાની હોતી નથી. આમ સર્જાતી સ્કોરિંગની વિષમતા નિવારવા ડકવર્થ અને લુઈસ નામનાં બે આંકડાશાસ્ત્રીઓ દ્વારા બનાવેલ ફૉર્મ્યુલાનો ઉપયોગ બાકીની ઓવરમાં બીજી ટીમે કેટલો સ્કોર કરવો એ નક્કી થાય છે. આ નિયમને કારણે આપણે ઘણીવાર મેચ જીત્યાં છીએ તો ઘણી વાર હાર્યા પણ છીએ. ડક વર્થ અને લુઇસ મેથડ એટલી અટપટી છે કે ખુદ ગાવસ્કર એ સમજવામાં ગોથા ખાય છે. વરસાદ પછી જ્યારે ડકવર્થ લુઈસ ફૉર્મ્યુલા પ્રમાણે કેટલી ઓવરમાં કેટલો સ્કોર કરવાનો છે એ ટાર્ગેટ સ્ક્રીન પર આવે ત્યારે ઓસ્ટ્રેલિયન અને ઈંગ્લેન્ડ જેવા દેશોના કૅપ્ટનના મોઢામાંથી ગાળો નીકળતી જોઈ શકાય છે. આમ છતાં આ ડક વર્થ લુઈસ મેથડ વ્યવહારમાં અપનાવવી જોઈએ તેવી માંગ પણ કેટલાંક જૂથો તરફથી ઊઠી છે.

વિદ્યાર્થીઓને અમુક પ્રોફેસરો આતંકવાદી જેવા ભાસે છે. આવા જ પ્રોફેસરો એવી દરખાસ્ત લઈ લાવ્યા છે કે ડકવર્થ લુઈસ પરીક્ષામાં પણ લાગુ પાડવામાં આવે. એમનું કહેવું છે કે પરીક્ષામાં અમુક વિદ્યાર્થીઓ મોડા આવે છે. પેપર ગમે તેમ ચેક થતાં હોય એટલે આવા વિદ્યાર્થીઓ પાસ પણ થઈ જાય છે. એટલે અમુક ખડ્ડુસ પ્રોફેસરોએ મોડા આવનાર વિદ્યાર્થીઓ માટે ડકવર્થ લુઈસ લાગુ પાડવામાં આવે એવી માંગ કરી છે. આ નિયમ મુજબ ધારો કે કોઈ વિદ્યાર્થી અડધો કલાક મોડો આવે તો એને અઢી કલાકમાં તો પેપર પૂરું કરવાનું જ રહે પણ પેપર સોને બદલે એકસો ચાલીસ માર્કનું થઈ જાય, એને એટલાં એક્સ્ટ્રા ક્વેશ્ચન અલગથી આપવામાં આવે. આમ જે વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષામાં સમયસર આવે એમને જ એડવાન્ટેજ રહે.

પતિ સમુદાયે ડક વર્થ લુઈસ નિયમ લગ્નજીવનમાં લાગુ પડે તેવો રસ દર્શાવ્યો છે. સામાન્ય રીતે પત્નીઓ ક્રેડિટ કાર્ડને બદલે પતિને સાથે લઈ શોપિંગ કરવા જાય છે. આમ તો ક્રેડિટ કાર્ડ વગરનો પતિ તલવાર વગરના યોદ્ધા સમો ગણાય. ક્રેડિટ કાર્ડ ન હોય છતાં એ લોકો પતિને સાથે લઈ જ જાય છે કારણ કે બિલ પેમેન્ટ તો પતિ કે ક્રેડિટ કાર્ડ બંનેથી થાય છે, પણ ખરીદેલી થેલીઓ ઊચકવા પતિ જ કામ આવે છે. આ ઉપરાંત આમ કરવામાં પતિ પાસે હા પડાવી ખરીદી કરવામાં પત્નીઓને અનેરો આનંદ આવે છે. પણ પતિઓને રૂપિયા ખર્ચવા અને થેલીઓ ઊચકવા કરતાં પત્નીઓ સાથે ખરીદીમાં જે સમય જાય છે તેનાથી ઘણા પ્રૉબ્લેમ થાય છે. તો આ લીમીટેડ ટાઈમ શોપિંગ મેચમાં પતિઓ ડકવર્થ લુઈસ રુલ લાગુ પાડવા ઇચ્છે છે. એનાથી પત્નીઓએ શોપિંગમાં શરૂઆતમાં લીધેલાં સમય અને ખર્ચેલા રૂપિયા અનુસાર શોપિંગ માટે બાકી સમય કેટલો આપવો અને કેટલાં રૂપિયા આપવા એ નક્કી થઈ શકે. એટલે જો શોપિંગમાં શરૂઆતમાં વધારે સમય જાય તો વાપરવાના રૂપિયા ઘટી જાય. અને જો પહેલી દુકાને જ ટૂંક સમયમાં જોરદાર શોપિંગ કરે તો આમેય શોપિંગ બજેટનો ટાર્ગેટ વહેલો અચીવ થઈ જાય. આમ પતિ લોકોને ચા અને કોફી બંનેમાં જીભ રાખવા મળે છે.

પતિ સમુદાયના શોપિંગ માટે ડક વર્થ લુઈસ નિયમોની ભલામણ કરવાનો છે, એવી હવા માત્રથી પત્ની સમુદાય પણ જાગી ગયો હતો. એમણે ઓફિસ કામના લીધે મોડા આવતાં અથવા મહિનો મહિનો બહારગામ રહેતા પતિઓને માટે નિયમો ઘડી કાઢ્યા છે. જેમ કે, સાંજે ક્યારેક મોડા આવનાર પતીએ બીજા દિવસ સવારે મોડા ઓફિસ જવાનું રહેશે. મન્થ એન્ડીંગના નામે છેલ્લું અઠવાડિયું મોડું આવનાર પતિએ આગામી મન્થની શરૂઆતમાં, પગારના બીજાં દિવસે, ચાલુ ઓફિસે ગુલ્લી મારી પત્નીને શોપિંગમાં સાથ આપવાનો રહેશે. સામાન્ય રીતે પતિઓએ મહિનામાં ચોક્કસ સમય ફેમિલી માટે ફાળવવાનો હોય છે. કોઈ પતિ ધારોકે મહિનાના પહેલાં પંદર દિવસમાં રોજ મોડો આવે તો પછીના પંદર દિવસમાંથી સાત દિવસ તો એણે રજા મૂકી ઘેર જ રહેવું પડે. જો પતિ બહારગામ પડ્યો રહે હોય તો બાકીના પંદર દિવસ રજા મૂકવી પડે. જોકે રજા દરમિયાન પતિની ફરજો વિષે રુલ કશું કહેતો નથી એટલે એ પરસ્પર સમજૂતીથી નક્કી કરવાનું રહશે.

સરકારી કર્મચારીઓ કામચોર અને ભ્રષ્ટ્ર હોય છે એવી સાર્વત્રિક ફરિયાદ સાંભળવા મળે છે. આનાં ઉકેલ માટે મજબૂત લોકપાલ બિલ બનતું નથી. એટલે પબ્લિક ભ્રષ્ટ્રાચારી કર્મચારીઓ માટે પણ ડકવર્થ લુઈસ જેવી કોઈ ફૉર્મ્યુલા લાગુ કરવામાં આવે તેવી માંગ કરી રહી છે. એમાં ભ્રષ્ટ્રાચાર નાબૂદીની કોઈ દરખાસ્ત નથી, કારણ કે એ શક્ય નથી. પણ રૂપિયા લઈને સમયસર કામ ન કરતાં કર્મચારીઓની લાંચની રકમ નક્કી થઈ શકે છે. જેમ કે નક્કી થયેલ લાંચની રકમમાંથી દસ ટકા ઍડ્વાન્સ આપવામાં આવે.  બાકીની રકમ ફાઈલની ઝડપ મુજબ વધે કે ઘટે. આમ થવાથી કર્મચારીઓ ફાઈલ એક ટેબલથી બીજાં ટેબલ, અને છેક સાહેબના ઘેર જઈ સહી કરાવતા ને સાહેબો ફાઈલોના નિકાલ માટે રવિવારે સ્પેશિયલ ફાઈલ ક્લીઅરન્સ ડ્રાઈવકરતાં થઈ જાય. બાકી સરકાર ખરેખર જો કર્મચારીઓની ઠંડી ઉડાડવા માગતી હોય તો કામને પગાર સાથે સાંકળતી પ્રાઇવેટ કંપનીઓ જેવી ડકવર્થ-લુઈસ ફૉર્મ્યુલા બનાવે તો એ બે-ચાર મહિના પગાર ડકથયા પછી લૂઝથઈને કામની વર્થસમજી જાય.  

પણ શું થાય? આ લાઇફ છે, ક્રિકેટ થોડું છે? અહિં તો એક જ મેચ આખી જિંદગી ચાલે છે. અહિં, દરેક પોતાની રીતે નિયમ બનાવે છે, પણ ધાર્યું કોઈનું નથી થતું!
 

Monday, July 15, 2013

પ્રોફેસર વાઈફનું લેક્ચર

| મુંબઈ  સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૧૪-૦૭-૨૦૧૩ | અધીર અમદાવાદી |





જેમ જુનું ઘર ખરીદતી વખતે એમાં શું ફેરફાર કરીશું તો પોતાના ટેસ્ટ અનુરૂપ થઈ જશે એવું બધાં વિચારતા હોય છે એમ જ પતિ પસંદ કરતી વખતે પત્નીઓએ પણ અમુક ફેરફાર કલ્પ્યા હોય છે. જેમ કે, એની સિગારેટ તો છોડાવી જ દઈશ, એની ડ્રેસિંગ સેન્સ થોડી વિઅર્ડ છે તે હું જ એનાં કપડાં ખરીદ કરીશ, મમ્મી મમ્મી બહુ કરે છે એનું કંઈક કરવું પડશે, એકવાર ડેન્ટીસ્ટને ત્યાં લઈ જવો પડશે, બટાકા સિવાયના બીજાં શાક ખાતો કરી દઈશ, વગેરે વગેરે. પત્ની બન્યા પછી ઘણી પત્નીઓની આવી મેલી મુરાદો બર આવતી હોય છે તો કેટલીનાં અરમાંનો અધૂરાં રહી જાય છે. આ મુરાદો બર લાવવાની પ્રક્રિયા અને અધૂરાં અરમાંનો બન્ને લેક્ચરમાં પરિણમે છે.


લેક્ચરની શરૂઆત માટે બિગ બેંગ જેવી કોઈ ધમાકેદાર ઘટનાની જરૂર નથી પડતી. જેમ સ્કૂલમાં બેલ વાગે અને ટીચર ક્લાસમાં આવી એટેન્ડન્સ લઈ લેક્ચર ચાલુ કરે છે એમ જ આ લેક્ચરની શરૂઆત પતિ સાંજે ઘેર આવે અથવા જમવા બેસે અથવા તો છાપું વાંચતો હોય ત્યારે થાય છે. શરૂઆત એકદમ નાની, સામાન્ય કે અણધારી ઘટનાથી થાય છે. જેમ કે, ચા ઢોળાવી, શર્ટના ખીસામાંથી મસાલાની પડીકી જડવી, થાળી પીરસાયા પછી મોબાઈલમાં જોઈ રહેવું વગેરે વગેરે. પછી ચા ઢોળાવાનાં મનોવૈજ્ઞાનિક કારણોની છણાવટ થાય છે. જેમાં ધ્યાન ક્યાંક બીજે છે’, ‘મમ્મીએ કશું શિખવાડયું નથી’, ‘સફેદ કપડાં પહેરે એટલે ખાસ ઢોળાય’, જેવા રસપ્રદ તારણોની વિગતવાર સમીક્ષા સહિતનો મૌખિક અહેવાલ પતિને આપવામાં આવે છે. આ ક્રિયા દરમિયાન પતિ વિરોધ કરે તો કોઈક વખત રસોઈના સાધનોને ફ્લાઈંગ ઓબજેક્ટસ્ તરીકે પણ પત્નીઓ દ્વારા પ્રયોજવામાં આવે છે.

લેક્ચરના ટોપિકમાં ખાસું વિષય વૈવિધ્ય જોવા મળે છે. આમ છતાં લેક્ચર્સને વિષયવાર તારવવા હોય તો મુખ્યત્વે ભૂલ-સુધાર, જાહેર વર્તણૂક, સાસરિયાં સાથે સભ્યતાથી વાત, વ્યવહારમાં સમજ, મમ્મી-પપ્પાનું કહ્યું કેટલું કરવું, કેવી રીતે નોકરી કરવી, મિત્રો કેવાં બનાવવા, કેવી સ્ત્રીઓ સાથે વાતચીત કરવી કે ન કરવી, જેવા વિષયોમાં તારવી શકાય. એક જ વિષયમાં અનેકવાર લેક્ચર આપવા છતાં અમુક વિષયો જ એટલાં અગાધ હોય છે કે એનો કોર્સ જીવનપર્યંત પૂરો નથી થતો. પ્રોફેસર જેવી પત્નીઓ અમુક વિષયમાં વર્ષો જૂની, એની એજ નોટ્સ વાપરે છે, અને વિદ્યાર્થીને બોર કરે છે. વિદ્યાર્થી પરિણામ ઉપર અસર ન પડે એટલે ચાલુ લેક્ચરમાં પ્રોફેસર મૂંઝાઈ જાય એવા પ્રશ્નો પૂછતાં નથી, પરંતુ પોતાના જેવા અન્ય વિદ્યાર્થીઓ સાથે જ્યારે બેચલર્સ પાર્ટી યોજાય ત્યારે હૈયાવરાળો ઠાલવતા જરૂર નજર આવે છે.

પત્નીઓ અભણ હોય તો પણ લેક્ચર આપવાની કળા તો જાણતી જ હોય છે. અને જેને આ લેક્ચર સાંભળીને કોઈ ડિગ્રી મળવાની નથી તે પતિદેવ એક આદર્શ વિદ્યાર્થીની જેમ લેક્ચર સાંભળી લે છે. આ લેક્ચર દિવસના ગમે તે સમયે હોઈ શકે છે. ગમે તે સ્થળે હોઈ શકે છે. ગમે તે ઓડિયન્સની સામે હોઈ શકે છે. હીંચકા પર બેઠાં હોવો ત્યાંથી હોનોલુલુમાં હાઈકિંગ કરતાં હોવ ત્યાં સુધીની કોઈ પણ જગ્યા આ પ્રોફેસર વાઈફનો વર્ગખંડ છે. જાહેર માર્ગો પર આવા લેક્ચર ચાલતા હોય ત્યારે અમારા જેવા એમાં વગર ટીકીટ લીધે મનોરંજન મેળવતા હોય છે. અત્યારે તો ટ્રાફિક એટલો ગીચ હોય છે કે વાહન ચલાવતાં  કે સિગ્નલ ઉપર આવા લેક્ચર ચાલતાં હોય એ ઇચ્છીએ નહી તો પણ માણવા મળે છે. અમે તો માણ્યા જ નહીં, અનુભવ્યા પણ છે. અરે, પત્નીને કાર ચલાવતાં ન આવડતું હોય તો પણ એ કેટલી સ્પીડે ચલાવવી, ક્યારે હોર્ન મારવું, તથા આગળ જતાં અને આજુબાજુથી આવતાં વાહનોથી કેમ બચવું એ અંગે વિગતવાર ટ્યુટોરીયલ પણ આપતી હોય છે.

વાઈફ ટીચર જ્યારે લેક્ચર આપતી હોય ત્યારે પતિની મનોદશા દશા વેસ્ટ ઇન્ડીઝના ફાસ્ટ બોલરને હેલ્મેટ પહેર્યા વગર રમતાં ખેલાડી જેવી હોય છે. એણે મોટા ભાગના બોલ ડક કરવાના હોય છે. જો ન કરી શકે તો આવે લમણા ઉપર. એમાં જો ક્યાંક કટ વાગીને ચોક્કો જતો રહે તો બીજાં બે બાઉન્સર આવે! વચ્ચે વચ્ચે પ્રશ્ન પણ પૂછાય. અનુભવી વિદ્યાર્થી હોય તો ક્યારે પ્રોફેસરનાં પ્રશ્નોનો જવાબ આપવો અને ક્યારે પ્રોફેસરને પોતે જવાબ આપવા દેવો એ જાણતા હોય છે. પણ જો પતિ અનાડી હોય તો એ પત્નીના આવા લેક્ચર દરમિયાન પુછાતા પ્રશ્નોના ઉત્તર આપવાની ઝુરર્ર્ર્ત કરે છે. પછી તો કરોળિયાની જેમ પોતે જ પોતાના જવાબોથી ઊભા થતાં નવા પ્રશ્નોમાં ખોવાઈ જાય છે. જેની પરિણામ પર માઠી અસર પડે છે!

વાઈફ નામનાં ટીચરની બોડી લૅન્ગ્વેજ સમજવી ક્યારેક સહેલી તો ક્યારેક અઘરી હોય છે. ઓફિસેથી આવો અને ચાના કપ સાથે લેક્ચર ચાલુ થશે કે બ્યુટી-પાર્લરના પૅકેજની માંગણી એ ચાના ટેસ્ટથી સમજી શકે એટલાં સ્માર્ટ ભાગ્યે જ કોઈ પતિ હોય છે. પાછું સ્કૂલ ટીચર અને કૉલેજના પ્રોફેસરમાં ફેર હોય. સ્કૂલ ટીચર વિદ્યાર્થીને બાળકની જેમ ટ્રીટ કરે. પ્રોફેસર હોય તો સ્ટુડન્ટને એડલ્ટ ગણી વાત કરે. પણ લેક્ચર તો બંનેમાં આવે. પાછું સ્કૂલ કૉલેજમાં તો ક્યારેક ટચલી આંગળી ઊંચી કરીને ક્લાસ છોડી જવાની રજા મળી પણ જાય, પણ પ્રોફેસર વાઈફના ક્લાસમાં આવી મુક્તિ આસાનીથી મળતી નથી. અને કવચિત મળી જાય તો એ લેક્ચર પોઝ કરી દે, અને પાછાં આવો એટલે એકઝટ એ જ જગ્યાએથી, ક્યારેક તો થોડુંક રીવાઈન્ડ કરીને ફરી લેક્ચર ચાલુ કરે!

પતિને સ્ટુડન્ટ ગણવો એ પત્નીઓનો મૂળભૂત સ્વભાવ છે. જોકે લગ્નજીવનની આ પણ એક મઝા છે. ને એક જણ આવું બસંતી ટાઈપ હોય અને બીજું મનમોહન ટાઈપ, એટલે સંસાર પણ ચાલ્યા કરે!

Monday, July 08, 2013

ક્રેડિટ કાર્ડ કોલ્સથી બચવાના ઉપાયો

| મુંબઈ  સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૦૭-૦૭-૨૦૧૩ | અધીર અમદાવાદી |



એ ગમે તે ઘડી હોય પણ એકવાર એક કવિને ક્રેડિટ કાર્ડ વેચવા માટે ફોન આવ્યો. કવિ પાસે કાર્ડ હતું નહી, એટલે ઉત્સાહભેર વાત કરી. પણ સામે છેડે કવિ છે એ ખબર પડતાં પેલી છોકરીએ માર્કેટિંગ અને ફોન બેઉ પડતાં મૂક્યા. કવિને ક્રેડિટ કાર્ડ ન મળ્યું. ક્રેડિટ કાર્ડ માટે ઇન્કમ ટેક્સ રીટર્ન જોઈએ અને ટેક્સ રીટર્ન  માટે ઇન્કમ. પણ આ જ કવિના એક મિત્ર કે જે નોકરીયાત હતા અને એલટીસી લઈ પ્રવાસ કરવાથી જેમનો મોબાઈલ નંબર વેબસાઈટો ઉપર ફરતો થઈ ગયો હતો એમને બે ક્રેડિટ કાર્ડ હોવા છતાં અઠવાડિયે એક ઓફર આવતી હતી. બાલાશંકર કંથારિયા જે કહી ગયા છે કે ‘અરે પ્રારબ્ધ તો ઘેલું રહે છે દૂર માંગે તો, ન માંગે દોડતું આવે ન વિશ્વાસે કદી રહેજે’ એ ક્રેડિટ કાર્ડ બાબતમાં સાચું જણાય છે!


ક્રેડિટ કાર્ડ વેચવું એ પાપ નથી. માર્કેટિંગવાળાનું તો એ કામ જ છે. પણ એકના એક માણસને કેમ બધી કંપનીઓવાળા અને એક જ કંપનીવાળા એક જ માણસને વારંવાર કેમ ટાર્ગેટ કરતાં હશે તે અમારી સમજની બહાર છે. પાછું આ કામ માત્ર છોકરીઓ જ કેમ કરતી હશે એ પણ સવાલ થાય. અમને અત્યાર સુધીમાં ક્રેડિટ કાર્ડ વેચવાના અગણિત ફોન આવ્યા હશે પણ એમાં કોઈ દિવસ ભાયડાનો અવાજ નથી સાંભળ્યો. હશે, કદાચ બેનો વધારે વેચી શકતી હશે! ફોન આવે એમાં શરૂઆતમાં આપણને અનુભવ ન હોય એટલે ‘રૂપાની ઘંટડી જેવો અવાજ છે અને આટલી સરસ વાત કરે છે, એને ના કઈ રીતે પાડવી?’ એવી મૂંઝવણ થાય. એટલે પછી રૂબરૂ મુલાકાત ગોઠવાય, જેમાં પેલી રૂપાની ઘંટડી તો આવે જ નહી! એટલે ત્યાં ‘મેરે કુ જરૂરત નહી હૈ, ક્યા હૈ .. મેરા સબ કામકાજ કેશ મેં હૈ’ કે પછી એ વખતે બીજા જે વિચાર આવે એ બહાના કાઢી એને વટાડી દેવો પડે.

ક્રેડિટ કાર્ડ માટે ટેલી-માર્કેટિંગ કરનારની કડક ટ્રેનિંગ થતી હશે. જેમાં પહેલાં તો લોકોને કઈ રીતે બાટલીમાં ઉતારવા એ માટેની બેસિક ટ્રેનિંગ અપાતી હશે. પછી ફોન પર વાત કરવાની, સામેવાળા પાસે ઓછો સમય હોય તો શું કરવું, કોમન બહાના જેવા કે ‘આજે ટાઈમ નથી’, ‘મારી પાસે એક છે’, ‘મારે જરૂર નથી પડતી’ જેવાનો ઇન્સ્ટન્ટ તોડ કઈ રીતે કાઢવો એ શિખવાડાતું હશે. માટે જ આવા કોલ આવે તો બહાના અને જવાબ એવા ઇનોવેટીવ આપવા જોઈએ કે જેથી ફરી ફોન કરતાં પેલી વિચાર કરે અને જવાબ એટલો ઉશ્કેરણીજનક હોવો જોઈએ કે આપણો નંબર જ બ્લેકલીસ્ટ કરી દે!

જેમ કે ‘બેન હું કોર્ટમાં જ બેઠો છું, જૂની ક્રેડિટ કાર્ડના બિલ માટે કેસ ચાલે છે તે, એ પતે એટલે તમારી કંપનીનું જ લેવું છે આપડે, તમારો નંબર આપોને હું સામેથી કોલ કરીશ’. કે પછી ‘પીચ કલરનું કાર્ડ મળશે? મારી વાઈફને એ કલર જ ગમે છે’. કે પછી ‘વોરેન બફેટે ક્રેડિટ કાર્ડ વાપરવાની મનાઈ કરી છે’, અથવા તો ‘પહેલાં રેશન કાર્ડ કઢાવવું છે, બહુ ધક્કા ખવડાવે છે. તમે એ કઢાવી આપો તો ક્રેડિટ કાર્ડ ચપટીમાં લઈ લઉં’. ને એમ પણ કહેવાય કે ‘મેડમ, મારી પાસે એક સેકન્ડનું જુજ વપરાયેલું નવા જેવું જ કાર્ડ છે એ સેકન્ડમાં વેચવાનું છે, તમે વેચી આપોને, આકર્ષક કમિશન આપીશ’. અથવા તો એમ કહી શકાય કે ‘આંટી મારી પાસે એટલાં કાર્ડ છે કે શ્રાવણમાં અમે એ પત્તાં રમવા વાપરીએ છીએ, મૂકો ફોન હવે!’. હવે આંટી કહો તો આજકાલ આંટીઓને પણ ખોટું લાગે છે તો પછી સામે કોઈ વીસ-પચ્ચીસ વરસની હોય તો તો ગાળ જ સમભાવે ને? પણ ત્યાં એની ટ્રેનિંગ કામ આવે છે. ઊંડા શ્વાસ લઈ પેલી ફોન કાપી નાખે અને બીજાને ત્રાસ આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે.  

ટેલી-માર્કેટિંગનું સુત્ર છે કે ‘હેપી પીપલ સેલ’. એટલે જ સામાન્ય રીતે કોલર ચીઅરફૂલ સાઉન્ડ કરે છે. ‘હેલ્લો ગુડ મોર્નિંગ ...’ કરીને રેડિયો જોકીની જેમ ફોન પર વાતની શરૂઆત કરે. પણ સામેવાળો એ વખતે હેપી હોય એ જરૂરી છે. ઘેર સરખો બ્રેકફાસ્ટ ન મળ્યો હોય કે બોસે ઠમઠોર્યો હોય એવા એમ્પ્લોયીને ફોન કરો તો શક્ય છે કે સામે છણકો સાંભળવા મળે. બાકી અમે તો આવા ચીઅરફૂલ સાઉલ સામે મળી જાય તો સામે એકીશ્વાસે શરું જ થઈ જઈએ કે ‘અરે સુપર ગુડ મોર્નિંગ, જુઓને અહિં કોયલ ટહુકા કરે છે, ઝાકળ સિંચાઈને ફૂલ અતિ ખુબસુરત બની ગયા છે. મંદ મંદ પવનની લહેરકી નૈઋત્ય દિશામાંથી આવી રહી છે. બફારા વચ્ચે વરસાદ જાહેરાતો વચ્ચે રેડિયો પર વાગતાં જુનાં ગીતની જેમ મનને આનંદ આપે છે. ઘેર કામવાળો સમયસર આવ્યો હતો એટલે આજે ઘરકામ પણ મારે કરવું નથી પડ્યું એટલે હું પણ પ્રફુલ્લિત છું, બોલ બાલિકે, હું તારી શી સેવા કરી શકું?’ ને આવું સાંભળીને બાલિકે ફોન હળવેકથી મૂકી દેશે એ અમારી ગેરંટી!

આવા ક્રેડિટ કાર્ડનું પેમેન્ટ ન કરીએ તો પહેલાં તો ૪૦૦-૫૦૦ રૂપિયા દંડ લાગે, પછી વ્યાજ પણ લાગે. આ દંડ કંપનીઓને બહુ મીઠો લાગે. શરૂઆતમાં કોયલ જેવા અવાજે ફોન પર ‘સર તમારું બિલ બાકી છે, ક્યારે ભરશો?’ એવું યાદ દેવડાવે. પણ પછી બીજાં ત્રીજા મહિને પેમેન્ટ ન કરીએ ત્યાર પછી ફોન પર કોયલને બદલે કાગડાનો અવાજ સંભળાવા લાગે. કદીક એ બોડી-બિલ્ડર કાગડો હાથમાં કડું ફેરવતો રૂબરૂ પણ થઈ જાય. ત્યારે આપણને થાય કે સોશિયલ નેટવર્કિંગ સાઈટ થકી થતાં પ્રેમ અને લગ્નની જેમ અહિં કાર્ડ વેચતી વખતે આપણામાં જે અતુટ વિશ્વાસ મૂક્યો હતો તે એક દસ હજારના પેમેન્ટ મોડું થવામાં ક્યાં અદ્રશ્ય થઈ ગયો?