Wednesday, October 26, 2016

ઓનલાઈન શોપિંગ

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૨૬-૧૦-૨૦૧૬
 
આપણને ભારતીયોને લાઈન સાથે લેણું છે. મા અને શિક્ષક સિવાય માણસ લાઈનમાં ઉભો રહીને ઘણું શીખે છે. લાઈનમાં માણસ ધીરજના પાઠ ભણે છે. માણસને દુનિયાભરની ફિલોસોફી લાઈનમાં સાંભળવા મળે છે. લાઈનમાં ઉભા રહ્યા બાદ એટલું જરૂર સમજાય છે કે તકદીરમાં લખ્યું હોય એનાથી વધારે અને આગળવાળા કરતાં પહેલાં કશું મળતું નથી. લાઈનમાં વારંવાર તપ્યા પછી ઘૂસ મારવાની પ્રેરણા મળે છે. ભારતીયો અને એમાય ગુજરાતીઓ દુનિયાનાં દરેક ખૂણે જોવા મળે છે કારણ કે એમને ઘૂસ મારવાનું ગળથૂથીમાંથી શીખવા મળે છે. હા, ખરેખર. હોસ્પિટલમાં રસી અપાવવા માટે બાળકને લઇ જાય ત્યાંથી ઘૂસ મારવાની શરૂઆત થાય. એટલે જ ભારતમાં ઓનલાઈન શોપિંગ જ્યારથી શરુ થયું છે ત્યારથી ગુજરાતીઓએ ક્રેડીટકાર્ડ વેચવા માટે આવતાં ફોન કરનાર સાથે વિનયપૂર્વક વાત કરવાનું શરુ કર્યું છે. કારણ કે ઓનલાઈન શોપીંગમાં લાઈનમાં નથી હોતી.

શોપિંગ બેગો લઈને હનીની પાછળ ફરતાં લવ-મેરેજીયા સિદ્ધાર્થ, રોહિત, અક્ષય, કે આશિતનાં ઉતરેલી કઢી જેવા ડાચા જોઇને કોઈ સમદુખિયાને ઓનલાઈન શોપિંગનો આઈડિયા આવ્યો હશે. અથવા તો રતનપોળમાં સિત્યાશી સાડીઓ ખોલાવ્યા પછી ‘આ ડીઝાઇનમાં બીજો કલર બતાવો’, અથવા ‘આ કલરમાં બીજી ડીઝાઈન બતાવો’ જેવા બહાના કરી બીજી દુકાન ભણી આગળ વધતી કોઈ જીગીષા, કિંજલ કે પૂજલના પતિ ભાવેશભાઈ, મુકેશભાઈ, કે ભદ્રેશભાઈ દ્વારા ઓનલાઈન શોપિંગ શોધાયું હશે. જોકે સત્તાવાર રીતે તો ઓનલાઈન શોપિંગની શોધનો યશ, શ્રેય, જય, રાજ, પાર્થ, હર્ષ ઇંગ્લેન્ડના માઈકલ અલ્ડ્રીચને જાય છે. એણે સત્તાવાર રીતે ટીવીનું ઓનલાઈન વેચાણ કર્યું હતું. 

ઓનલાઈનનાં અનેક ફાયદા છે. ઓનલાઈન શોપિંગ કરવા જતાં પાર્કિંગ શોધવાની ઝંઝટમાં ઉતરવું પડતું નથી. બીજું, નડે નહિ એ રીતે પાર્ક કરેલું હોય તો પણ ટોઈંગ સ્કવોડવાળા તમારું વાહન જ લઈ જાય અને તમારી બાજુમાં જ, બીજાને નડે એ રીતે પાર્ક કરેલું વેપારીનું વાહન ન લઈ જાય તેવા ડીસ્ક્રીમીનેશનનો ભોગ બનવું પડતું નથી. ઓનલાઈન શોપીંગમાં તમારે બે બેડશીટનું પેમેન્ટ કરવા માટે આખા મહિનાનું કરિયાણું શોપિંગ કાર્ટમાં ભરીને ઉભેલા લોકો પાછળ લાઈનમાં તોડાવું પડતું નથી. તમે જે વસ્તુઓ ખરીદવા માટે અલગ તારવી હોય એને દુકાનમાં ઘુસેલા માણેકચોકની ગાય જેવા માજી, માસી કે કાકી ઉથલાવીને જોઈ શકતા નથી કે કાનમાં એનો ભાવ પૂછી શકતા નથી. તમારી પત્ની ગુજરાતી દુકાનદાર સાથે હિન્દીમાં ભાવતાલ કરતી હોય ત્યારે તમારે દુકાનદારનો દયામણો ચહેરો જોવો નથી પડતો. ઓનલાઈન શોપિંગ ટ્રીપ દરમિયાન રસ્તા ઉપર ભટકતી ગાયો તમને ઢીંક મારી શકતી નથી, કૂતરા તમને કરડી શકતાં નથી, ખીસકાતરું તમારું ખીસું કાપી શકતાં નથી, અને માલ ન ગમે તો પાછો આપવા જે તે જગ્યા સુધી લાંબા-ટૂંકા થવું પડતું નથી. તમે પસંદ કરેલી વસ્તુનો ભાવ અન્ય ચાર-પાંચ ઓનલાઈન રીટેલર સાથે સરખાવ્યા પછી એને ઓર્ડર કરી શકો છો. ઉપરથી કોર્પોરેટ કલ્ચરમાં રજાના દુકાળ વચ્ચે ઓફિસટાઈમમાં, એસી ઓફિસમાં બેસી, ઓફિસનું ઈન્ટરનેટ વાપરીને જો શોપિંગ થતું હોય તો પછી કોઈ એમ કહે કે દિવાળીમાં માર્કેટમાં ભીડ નથી તે ન જ હોય ને?

ચીનનો માલ આપણે ન ઇચ્છવા છતાં ખરીદીએ છીએ, તેવું જ ઓનલાઈન માલનું છે. ઓનલાઈન શોપિંગમાં બારેમાસ સેલ હોય છે જેમાં બ્રાન્ડેડ માલના થોડા ચકતાં સાથે મુંબઈ, દિલ્હી કે કોલકતા જેવા ટેક્સહેવન પ્રદેશોની ઝુંપડપટ્ટીમાં બનતો માલ ઠલવાતો હોય છે. લગ્નના કિસ્સામાં પહેલા બનતું એમ રૂપાળી છોકરી દેખાડી અને પછી કદરૂપી કન્યા સાથે લગ્ન કરાવી દેવાતા, એમ બ્રાન્ડેડ માલ જોતાંજોતાં, મોબાઈલના સાડા પાંચ ઇંચના સ્ક્રીનમાં, ‘એપ ઓન્લી’ સેલમાં, પ્રેમલગ્નની જેમ ‘ઘરાક’ ઉર્ફે ‘બાયર’ પોતે જાતે જ, અત્યારે અમુક ભાવે મળતી વસ્તુ કેટલા સમયમાં ‘આઉટ ઓફ સ્ટોક’ થઈ જવાની છે એનું ટાઈમબોમ્બની માફક મિનીટ અને સેકન્ડ દેખાડતા કાઉન્ટરને મદ્દે નજર રાખી,વર્ચ્યુઅલ કાર્ટમાં વસ્તુઓ ભરી, ઉતાવળે ચેકઆઉટ કરી નાખે છે.

આમ છતાં પરંપરાગત ઓફલાઈન શોપિંગમાં જે આઝાદી મળે છે તે ઓનલાઈનમાં ગેરહાજર છે. જેમ કે ખરીદી પછી તમે દુકાનદાર પાસે વધારાની પપીયું, સફરજન, કેળું, કેરી બેગ પડાવી શકો છો. આ ઉપરાંત દુકાનવાળા પાસેથી કેલેન્ડર અને સોવેનીયર પણ કઢાવી શકો છો. તમે ઘરાકી કરાવો એ આશાએ દુકાનદાર તમને ચા કે ઠંડુ પીવડાવશે, પણ ઓનલાઈન શોપીંગમાં તો તમારે પાણી પણ ઉભા થઈને ફ્રીઝમાંથી જાતે લેવું પડે છે. ઓનલાઈન શોપીંગમાં ‘ચાલો તમારું ય નહિ ને મારું ય નહિ ...’ એમ કરીને ભાવતાલ કરવા પણ મળતો નથી. ૧૮૦ ડીગ્રી સોલવાળીને દેખાડાતાં પચાસ રૂપિયાના સ્લીપર હોય કે ચાખીને ખરીદાતા બરફીના ટૂકડા, ઓનલાઈનમાં રીઅલટાઈમ શોપિંગ જેવી મઝા નથી. તોયે સસ્તું એ સસ્તું બીજું બધું અમસ્તું, એ દાવે આળસુ પ્રજાની નાડ પારખી ગયેલા નવી પેઢીના આંત્રપ્રિન્યર માત્ર જાહેરાતના ખર્ચો પાડી કરોડોનો માલ વેચી મારે છે.

શૂન્યની શોધ હોય કે વિમાનની ભારત ટેકનોલોજીમાં અગ્રેસર રહ્યું છે. જુના વખતમાં ઋષિમુનીઓ મંત્રના જોરે, જ્યાં બેઠા હોય ત્યાં ધારે તે વસ્તુ હાજર કરી દેતા હતા. આવા અનેક પ્રસંગો આપણે વાંચ્યા છે. આ એક પ્રકારની ઓનલાઈન સર્વિસ જ હતી જે ઋષિ-મુનીઓ પોતાના પુણ્ય અને ભક્તિ વડે પ્રાપ્ત શક્તિ નામના ક્રેડિટકાર્ડ વડે ડીલીવરી કરાવતા હતા. એટલે વિદેશની કંપનીઓ આપણી સદીઓ જૂની ટેકનોલોજીથી આપણને ઓનલાઈન માલ વેચી ભલે શકે, આંજી શકે તેમ નથી એટલું નક્કી છે.

મસ્કાફન

યાદ રાખજો, ઓનલાઈન ખરીદેલા શાકભાજી ઉપર મફતના કોથમીર-મરચા કે કટકો આદુ મળતાં નથી.

Monday, October 24, 2016

ચાઇનીઝ માલ


કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૯-૧૦-૨૦૧૬

દેશ વિદેશમાં બનતી ઘટનાઓ અને એના મીડિયામાં નિરૂપણને પગલે આપણા લોકોની દેશભક્તિમાં ભરતી-ઓટ આવે છે. અત્યારે ચાઇનીઝ માલનાં વેપારીઓને બાદ કરતાં ભારતના બાકીના લોકો ચીનથી નારાજ છે અને ચાઇનીઝ વસ્તુઓનો બહિષ્કાર કરવાનું આહ્વાન સોશિયલ મીડિયા પર કરી રહ્યા છે. એ પણ ચાઇનીઝ બનાવટના મોબાઈલ દ્વારા. અમે પણ બોન-ચાઈનાનાં કપરકાબીમાં ચા પીતાં પીતાં ચાઇનીઝ કી-બોર્ડ વડે આ લેખ ટાઈપી રહ્યા છીએ. આ મજબૂરી છે.

પ્રોડક્ટની ઉતરતી ક્વોલીટી વિષે ચીન નામચીન છે. ચાઇનીઝ વસ્તુઓ સસ્તી હોય છે પણ ટકાઉ નથી હોતી એવું મનાય છે. ચાઇનીઝ વસ્તુઓની લાઈફ એના વોરંટી પીરીયડ કરતાં એકાદ-બે અઠવાડિયા જેટલી જ વધારે હોય છે. અમને તો શક છે કે ચાઇનીઝ મોબાઈલ કે લેપટોપમાં અંદર વોરંટી પતે એટલે ફાટે એવો કોક ટાઈમબોમ્બ મૂકતા હોય તો નવાઈ નહિ. ચાઇનીઝ પ્રોડક્ટ પર વોરંટી માગનાર માણસ જાણે બીજા ગ્રહ પરથી આવ્યો હોય એવો એની સાથે વ્યવહાર કરવામાં આવે છે. અમદાવાદમાં અમુક માર્કેટમાં તો સ્પષ્ટ કહીને જ ચાઇનીઝ વસ્તુ વેચે છે કે દુકાનના પગથીયા ઉતર્યા એટલે અમારી કોઈ જવાબદારી નહી. એટલે જ ચાઇનીઝ માલ માટે માર્કેટમાં કહેવાય છે કે ‘ચલે તો ચાંદ તક, વર્ના શામ તક’! એ જ ધોરણે આપણે ત્યાં લગ્ન પછી ઉભયપક્ષે મા-બાપ પણ પોતાના હાથ ખંખેરી નાખતા હોય છે, એમ કહીને કે હવે આને ચલાવવાની જવાબદારી તમારી!


હવે તો નબળી, ઉતરતી ગુણવત્તાની કે તકલાદી વસ્તુને ચાઇનીઝ કહી દેવાનો રીવાજ છે. અમેરિકન લગ્નો પણ ચાઇનીઝ વસ્તુઓ જેટલા જ તકલાદી હોય છે. આપણી પાણીપુરી વિષે કોઈ વિદેશીને પૂછો તો કદાચ આવો જ જવાબ આપે. પેન્સિલની અણી અને ચોક પણ તકલાદી હોય છે. ઉત્તરાયણ પર પતંગ ચગાવીએ છીએ એનો કાગળ કેટલો તકલાદી હોય છે? જોકે ચાઇનીઝ દોરી લોકોના ગળા કાપી નાખે એવી મજબુત હોય છે અને સરકારે યોગ્ય રીતે જ એના વેચાણ અને વપરાશ પર પ્રતિબંધ મુક્યો છે. જોકે એનો ખરા અર્થમાં અમલ થાય તો સારું. અત્યારે અહીં પ્લાસ્ટિક વિરુદ્ધ પણ પર્યાવરણવાદીઓ ઝુંબેશ ચલાવે છે કારણ કે પ્લાસ્ટિકની તકલાદી વસ્તુઓને કારણે કચરો વધે છે. જોકે અમારું સંશોધન કહે છે કે કાચની વસ્તુઓ પણ તકલાદી જ હોય છે. દિવાળીની સફાઈમાં પતિને જોડવામાં આવે ત્યારે કાચની આઈટમ્સનો સૌથી પહેલો ભોગ લેવાય છે. કામવાળાના હાથે તૂટી જશે એમ કહી કાચની વસ્તુઓ જાતે ધોતી ગૃહિણીઓ વધારે તોડફોડ કરે છે, પરંતુ વાઘને કોણ કહે કે તારું મ્હો ગંધાય છે?

ચીન માસ પ્રોડક્શનનો દેશ છે. અહી વસ્તીથી લઈને વસ્તુઓ સુધી બધું જથ્થાબંધ છે. ચીનાઓના ચહેરા પણ જાણે એક જ ડાઈમાં ઢાળ્યા હોય એવા એક સરખા હોય છે. એટલે જ કદાચ કન્ઝ્યુમર ગુડ્ઝનું માસ પ્રોડક્શન કરવામાં ચીનાઓને મહારત હાસિલ છે. એક અંદાજ પ્રમાણે ચીનમાં નવો ધંધો શરુ કરવા માટે ૩૮ દિવસ લાગે છે પણ ૬૪% નફો ટેક્સમાં જતો રહે છે! છતાં પણ ફક્ત આપણા જ નહિ પણ દુનિયાના બજારમાં ચાઇનીઝ માલ બીમારીની જેમ ફેલાયો છે.

ત્યાં વસ્તી પર તો એક બાળકના કાયદાને કારણે ધીમે ધીમે અંકુશ આવી રહ્યો છે પરંતુ એ પ્રજાએ ઉત્પાદિત કરેલી વસ્તુઓ સસ્તી હોવાના લીધે દુનિયાના ગમે તે છેડા પર એની સતત માંગ રહે છે અને એના લીધે સ્થાનિક ધંધા ઉપર અસર થતી રહે છે. અમારા મતે તો ત્યાંથી કંઈ આયાત જ કરવું હોય તો કામવાળા આયાત કરવા જેવા છે; આમ પણ ત્યાં વસ્તી વધુ છે. પાછા એ લોકો ઓછા બોલા અને હસમુખા હોય છે. જયારે આપણા કામવાળા તો જરા કામ વધુ આપો તો મોઢું ચઢાવે એવા અને ચાઇનીઝ માલની જેમ ગમે ત્યારે દગો દે એવા હોય છે. તો પછી ચાઇનીઝ કામવાળા જ કેમ નહિ? તમારા ઘરે શંકર કે ડુંગરના બદલે ચેંગ શેન લી કે તાઓ તુંગ વાઈ કામ કરવા આવે તો કેવો મોભો પડે? અને આમ પણ ચોકડીમાં વાસણ માંજતી વખતે આવા જ અવાજો આવતા હોય છે ને? થોડા વધારે!

બીજું એક ક્ષેત્ર છે જેમાં ચીનનો પગ પેસારો આપણે ધારીએ તો પણ ખાળી શકીએ તેમ નથી અને એ છે ફૂડ ઇન્ડસ્ટ્રી! આજકાલ આપણી લગભગ બધી જ વાનગીઓનું ચીનીકરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. આની શરૂઆત કરનારમાં મહેમાનોને કૈંક નવું ખવડાવીને ચકિત કરી દેવા થનગનતા યજમાનો અને એમને અવનવી વાનગીના ચાળે ચઢાવનાર કેટરર્સના નામ આવે. ગયા લગનગાળામાં અમે ચાઇનીઝ ખાંડવી ખાધી, લો બોલો! હજી આપણા દેશ અને દુનિયાના લોકોએ હજી ઓથેન્ટિક ગુજરાતી ઢોકળા, હાંડવો અને ખાંડવીનો સ્વાદ હજી ચાખ્યો નહિ હોય ત્યાં તો એના ચાઇનીઝ વર્ઝન આવી ગયા છે! પંજાબી સમોસાની સામે ચાઇનીઝ સમોસા આવી ગયા છે. હવે ચાઇનીઝ ગુલાબ જાંબુ, ચાઇનીઝ રસમલાઈ અને ચાઇનીઝ જલેબી ક્યારે આવે છે એની જ રાહ જોવાય છે. અમે પણ તૈયાર છીએ. જ્યાં સુધી અમારે ચોપસ્ટીક વડે ચાઇનીઝ રોટલી તોડીને મંચુરિયન દાળમાં બોળીને ખાવાનો વારો ન આવે ત્યાં સુધી અમે બધું જ અજમાવી જોવા માંગીએ છીએ. કમ સે કમ આ વાનગીઓ પાછળ ખર્ચેલો પૈસો ચીનાઓના ખિસ્સામાં તો નથી જતો ને!

મસ્કા ફન
જાન હોલમાં જતી રહી હોય છતાં બેન્ડવાળા વગાડ્યા કરતા હોય
તો કાં પેમેન્ટ કરી દેવું કાં એમને જમવા બેસાડી દેવા.

Wednesday, October 12, 2016

રાવણ ખરાબ નહોતો

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૨-૧૦-૨૦૧૬

રાવણ ઋષિ-પુત્ર હતો અને એના દાદા બ્રહ્માજીનાં માનસપુત્રો પૈકીના એક હતા. એના કાકા પણ ઋષિ હતા. એ મહાદેવનો પરમ ભક્ત હતો. એટલે અત્યારે ભક્ત શબ્દ પ્રચલિત છે એ અર્થમાં નહિ. રાવણ ખરેખર વિદ્વાન હતો. આવા રાવણના પુતળા બાળવામાં આવે છે એ ક્રૂરતા નથી તો શું છે? રાવણદહન આપણી પ્રજાનું ઇન-ટોલરન્સ લેવલ દર્શાવે છે. શું કામ મરેલાને દર વર્ષે મારવો જોઈએ? શું કામ એ જોવા આપણા સંતાનોને લઈને આપણે જઈએ છીએ? આંખનો બદલો આંખ હોય તો આખું જગત આંધળું થઈ જાય એ સાંભળ્યું છે તમે? એક રાવણને મારવાથી શું બુરાઈ ખત્મ થઈ ગઈ? અને રાવણને માર્યો ત્યાં સુધી ઠીક છે, એના ઢોલ પીટવાની શી જરૂર છે આટલા વર્ષો સુધી? એનાથી લંકાના યુવાનો તો શું કદાચ અયોધ્યામાં રહેતાં અમુક લોકોમાં પણ સહાનુભુતિ ઉભી થાય, અને અયોધ્યામાં બખેડો ઉભો કરે તો? 

હા, ખબર છે. રાવણે માતા સીતાનું હરણ કર્યું હતું અને ભગવાન રામ સામે યુદ્ધ કર્યું હતું. આ પ્રકારનું વર્તન વખોડવા લાયક છે. પણ એ તો એનો અવતાર હતો. એ શાપિત હતો. જો આપણે પણ રાવણ જેવું જ વર્તન કરીશું તો આપણામાં અને રાક્ષસોમાં ફેર શું રહ્યો? એટલું જ નહિ, હજુ તો એ પણ પ્રશ્ન ઉભો જ છે કે રાવણે આ બધું ખરેખર કર્યું હતું એના પુરાવા શું? જો એ જમાનામાં વિમાન હતા તો પછી અપહરણનાં સીસીટીવી ફૂટેજ કે એવું કંઈ કેમ નથી રજૂ કર્યું કોઈએ? એનું વિમાન રડારમાં કેમ ન દેખાયું? છે જવાબ? પ્લીઝ. આ અમારા શબ્દો છે, કોઈ સત્તા માટે મથતા નેતા કે વર્ચસ્વનાં અભરખા ધરાવતા પત્રકારના ન સમજતા યાર તમે !

એમાય રાવણ તો પહેલેથી જ દુખી હતો. એને દસ માથા હતા એટલે ઋતુફેરમાં શરદી થાય ત્યારે એને બે-ત્રણ-ચાર નાકમાં છીંક આવતી અને ચાર-પાંચ નાક સાથે દદડતા હોય. એના રાજવૈદ્ય સુષેણની સુચના મુજબ રાત્રે સુતી વખતે નાકમાં નવશેકા દિવેલના ટીપા નાખવામાં સવાર પડી જતી હતી. પડખું ફરીને સુવાનું તો બિચારાના નસીબમાં જ નહોતું. ઉઠ્યા પછી પણ સવારે એને બ્રશ કરતા પચાસ મિનીટ થતી એટલે વોશબેસીન રોકાયેલું રહેતું. પોતાનો વારો આવે એની રાહમાં કુંભકર્ણ પથારીમાં પડ્યો રહેતો અને એમાં ને એમાં એ ઊંઘણશી બની ગયો! રાવણના માથા દબાવવા માટે રાખેલ માણસો દસ-દસ માથા દબાવવાનાં કામથી કંટાળીને નોકરી છોડીને જતાં રહેતાં હતા. ઉપરથી મહેલના બારી-બારણાં એટલા મોટા હતા કે આખો દિવસ ઘરમાં ધૂળ ભરાઈ જતી હતી અને મંદોદરી કામચોર દાસીઓ પાસે કચરા-પોતા કરાવતા થાકી જતી હતી. બિચારા નોકર-ચાકરનો પણ વાંક નહોતો કારણ કે રાવણ પાસે ઓર્ડર આપવા દસ મોઢાં હતા પણ પગાર-બોનસ આપવા માટે બે જ હાથ હતા!

આમ છતાં એની ખાનદાની જુઓ કે જયારે મેઘનાદના બાણથી લક્ષ્મણજી મૂર્છિત થયાં અને લંકાના રાજવૈદ્ય સુષેણને બોલાવવામાં આવ્યા, ત્યારે રાવણે એનો વિરોધ કર્યો નહોતો. એના બધા રહસ્યો જાણનાર ભાઈ વિભીષણ જયારે એને છોડીને શ્રીરામને જઇ મળ્યો ત્યારે પણ એણે રોક્યો નહોતો. આખરે એની હારનું નિમિત્ત પણ વિભીષણ જ બન્યા હતા ને? બાકી અત્યારે તો રાજકારણમાં આવા વિભીષણોને કેવાં શબ્દોથી નવાજવામાં આવે છે એ તમે જોયું હશે.

રાવણને વિષ્ણુનાં અવતારને હાથે મોક્ષ પામવાનો હતો એટલે એણે આખો બખેડો ઉભો કર્યો હતો. બાકી એને કંઈ ભારત આવવાની જરૂર નહોતી. એને કંઈ તામિલનાડુમાં કે અયોધ્યામાં લંકાનો ઝંડો લહેરાવવાનો ઈરાદો નહોતો. એને કંઈ દિલ્હી કે આગ્રામાં શ્રીલંકન કંપનીઓને કોન્ટ્રાકટ અપાવવાની નેમ નહોતી. એને ભારતની સ્ટીલ કે સિમેન્ટ કંપની પર કબજો કરી સસ્તા ભાવે લંકા માટે ખરીદવાની જરૂર નહોતી કારણ કે લંકા પહેલેથી જ સોનાની હતી અને એને શું કામ એ લોખંડની કરે? રામ અને એમની સેના પાસે પોતાના અસ્ત્રો-શસ્ત્રો હતા અને વધુ જરૂર પડે તો એ કંઈ મંદોદરીના ભાઈની કંપની પાસેથી ખરીદવાનાં નહોતા કે એને કારણ વગર યુદ્ધ કરાવવામાં રસ હોય. એને ભારતના તેલના કુવાઓમાંથી સસ્તું પેટ્રોલ લેવું નહોતું કારણ કે એનો રથ વગર પેટ્રોલે હવામાં અને જમીન પર ચાલતો હતો. ઘોડા માટે માત્ર ઘાસની જરૂર હતી જે લંકામાં પુરતું ઉગતું હતું કારણ કે રાવણ પોતે લંકા માટે પનોતી નહોતો. એ લંકાનરેશ હતો તે દરમિયાન કોઈ કુદરતી આપત્તિઓ જેવી કે દુકાળ, ધરતીકંપ, સુનામી વગેરે લંકા પર ત્રાટકી નહોતી!

શનિની પનોતી હાથી જેવા માનવને સસલા જેવો બનાવી દે છે એ આપણે જોયું છે. આ સંદર્ભમાં રાવણ વિષેની એવી પણ એક ઉપકથા છે કે એણે અમરત્વ મેળવવાના પ્રયાસોમાં શનિ દેવ ફાચર ન મારે એ માટે એને હરાવી અને કેદ કર્યા હતા. એટલું જ નહિ પણ એ જયારે દરબારમાં સિંહાસન પર બેસતો ત્યારે શનિના દર્પને તોડવા માટે એને પગ આગળ ઉંધા મોઢે સુવાડી અને એ એની ઉપર પગ મુકીને બેસતો. આમ જ ચાલ્યું હોત તો એનો ખરાબ સમય આવ્યો જ ન હોત પણ એની ખાનદાની ફરી નડી અને એની પનોતી બેઠી. થયું એવું શનિની અવદશા જોઇને નારદજીએ રાવણને કહ્યું કે દુશ્મનને હરાવ્યાનો આનંદ લેવો હોય તો એનો મ્લાન ચહેરો નજર સામે રહેવો જોઈએ. અને રાવણે પણ પછી શનિ દેવ પર દયા ખાઈને એમને ચત્તા કર્યા. બસ, ચત્તા થયા પછી શનિની દ્રષ્ટિ સીધી રાવણનાં દેહ ભુવન પર પડી અને એની પનોતી બેઠી! બાકી રાવણ ખરાબ નહોતો!

મસ્કા ફન : કામવાળો સૂર્યવંશમ જેટલો નિયમિત આવવો જોઈએ.

Wednesday, October 05, 2016

વરસાદી નવરાત્રી

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૦૫-૧૦-૨૦૧૬

વિઘ્નહર્તાની ગયા મહીને બરોબર સેવા થઈ શકી નહિ હોય એ અથવા ગમે તે કારણ હોય, પણ આ નવરાત્રીમાં વરસાદનું વિઘ્ન આવ્યું છે. ગણુદાદાના મમ્મી એક નોરતું એક્સ્ટ્રા આપી શકે છે, તો એ પાછું પણ લઇ શકે છે! મન મુકીને ગરબા કરવાના સમયે મેઘરાજા મન મુકીને વરસી રહ્યા છે. આ લખાય છે ત્યારે અમદાવાદમાં ભૂતકાળમાં આ મહિનામાં ન પડ્યો હોય તેટલો વરસાદ પડી રહ્યો છે જેના કારણે નવરાત્રી આયોજકો, સ્ટોલધારકો, ભાવિકજનો, રસિકજનો, લોલુપજનો, અને જેમના રૂપિયા લેવાના બાકી છે અથવા આપી દીધા છે પણ એનું વળતર મળવાનું બાકી છે તેવા સર્વેજનોનું પોપટીયું થઈ ગયું છે. હવામાન ખાતાની તો આગાહી હતી જ એટલે નહાવાનું ઇન્સ્યોરન્સ કંપનીને થશે કે વ્યક્તિગત તે જ જોવાનું બાકી છે. 
 
ગઈકાલે વરસેલા વરસાદને લઈને ગ્રાઉન્ડ ઉપર કેટલાક રસપ્રદ દ્રશ્યો જોવા મળ્યા હતા. પલળેલા ઢોલ પર પડતી દાંડી જાણે પિંજારાની લાકડીથી ધીબાતા ગોદડા જેવો અવાજ કાઢતી હતી. પાતળી કન્યાઓની દશા પલળેલા છાપામાં બાંધેલી ચોળાફળી જેવી હતી. એમણે ઉભા થવા માટે પણ કપડા સુકાય એની રાહ જોવી પડી હતી. આઈ શેડો ફેલાવાને લીધે ગ્રાઉન્ડ ઉપર ચણીયા-ચોળી પહેરેલા પાન્ડા ફરતા હોય એવું લાગતું હતું. બે-ત્રણ ન્યુઝ ચેનલોએ તો બ્રેકીંગ ન્યુઝમાં બે પગે ચાલતી વાઘણો જોયાનાં સમાચાર સ્ક્રોલમાં ચલાવ્યા હતા! હકીકતમાં એ ચણીયા-ચોળીનાં કાચા રંગને કારણે બન્યું હતું. આઈ-લાઈનરથી બનાવેલી મૂછો વહીને દાઢી પર આવી જતાં ગરબામાં દાંડિયા-કેડિયા ધારી જેહાદીઓ દેખાયાની અફવા પણ ઉડી હતી! મેદાન ઉપર તરણેતર ફેમ છત્રી લઈને આવેલા લોકોએ છત્રી નીચે ઉભા રહેવાનો ચાર્જ વસુલીને પાસના પૈસા કાઢી લીધા હતા.

આજે તો એટલો વરસાદ પડ્યો છે કે પાર્ટી પ્લોટમાં ઢીંચણ સમા પાણી ભરાઈ ગયા છે. મંડપો મંદાકિની બની ગયા છે, લાલ જાજમો પર લીલો રંગ અને લીલા કલરના પાર્ટીશન પર ઝૂલનો કેસરી રંગ લાગ્યો છે. એલસીડી સ્ક્રીન્સ પર જ્યાં પરસેવે નીતરતાં જોબનીયા જોવા મળતા હતા ત્યાં ખુદ એલસીડીમાંથી પાણી નીતરે છે. ભૂસાનાં બનેલા સ્પીકરો માવો થઈ ગયા છે અને ૧૯૯૬ની સાલના એમ્પ્લીફાયરને ઘેર પાછું લઇ જવું કે ત્યાં જ છોડી દેવું તે સાઉન્ડ સિસ્ટમ સપ્લાયર નક્કી નથી કરી શકતા. ડેકોરેશનવાળાએ ખીલીઓ સાથે મેદાનમાં છુટ્ટા નાખી દીધેલા લાકડાના ટુકડાઓ અને પ્લાસ્ટીકની ખુરશીઓ તરતી જોવા મળે છે.

આવામાં ગરબા કરવા હોય તો શું થઈ શકે?

આ માહોલ વચ્ચે ગુજરાતની પ્રજાને ખરેખર નવરાત્રી કરાવવી જ હોય તો વોટરપાર્કમાં ડાન્સ ક્લાસ ચાલુ કરાય. ત્યાં ખેલૈયાઓને પાણીમાં તરતા તરતા બેક-સ્ટ્રોક-દોઢિયું અને બટરફ્લાય-પોપટિયું કરવાની રીત શીખવાડીને સજ્જ કરી શકાય. હૂડામાં તો ફ્રી સ્ટાઈલની જેમ જ હાથ હલાવવાના હોય છે એટલે ખાસ નવું શીખવાનું રહેતું નથી. જયારે બે-તાળી કે ત્રણ-તાળીના ધીમા ગરબા કરનારા માજીઓને લાઈફ જેકેટો આપવા ફરજીયાત ગણાય. પણ આ બધું જ ચલતી એટલે કે દ્રુત લયમાં કરવું પડે નહિ તો ગરબા ‘ડૂબકા ડાન્સ’માં ફેરવાઈ જતા વાર ન લાગે. એવા સંજોગોમાં ફાયરબ્રિગેડને સાબદું રાખવું જરૂરી બની જાય.

બીજું તો ગરબા રમનારના ડ્રેસમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવવું પડે કારણ કે કાચા સુતરમાંથી બનેલા ચણીયા-ચોળી રંગ છોડે તો ગરબા કરનાર લાલ-પીળા થઈ જાય. એટલે જ તો ગમે તે કપડા ઉપર રેઈનકોટ પહેરીને ગરબા કરવા જવાય. તરણેતરની છત્રીનું સ્થાન દેશભક્તિ બાજુએ મૂકી ચાઇનીઝ છત્રીઓએ લેવું રહ્યું. મૂળ વાત ગોળ ગોળ ફેરવવાનું છે, જે ચાઇનીઝ છત્રીમાં પણ શક્ય છે. બે દંડાવાળી કપલ છત્રી વેચી શકાય જે ખભા ઉપર સ્ટ્રેપ વડે ભરાવી કપલ્સ અમુક વિસ્તારની મર્યાદામાં ચક્કરો મારી શકે. જોકે એમાં કયા સ્ટેપ કરી શકાય તે અંગે ઈન્સ્ટ્રકશન છત્રી વેચનારે આપવી પડે.

ગરબા કરવા માટે સાઉન્ડ સિસ્ટમ જોઈએ. પરંતુ જો વરસાદ ચાલુ હોય તો સ્પીકરમાં ગાનારનો અવાજ કોગળા કરતો હોય એવો આવે. આ સંજોગોમાં સ્પીકરને પ્લાસ્ટિકની ચડ્ડી પહેરાવી શકાય. આમેય આપણને રિમોટથી લઈને સુટકેસને ચડ્ડી પહેરાવવાની આદત છે જ. ગાનારનાં સ્ટેજ તો ઊંચાઈ પર હોવાથી ત્યાં પાણી ન પહોંચી શકે, પણ વરસાદના અવાજ અને વીજળીના કડાકા ભડાકા વચ્ચે ગાનાર ગરબા કઈ રીતે સાંભળી શકે તે સવાલ છે. આવામાં ગાનાર વાયરલેસ કે બ્લુટુથ હેડફોન પહેરીને ગરબા કરી શકે. આનાથી હિંદુ તહેવારોમાં ખુબ ઘોંઘાટ થાય છે તેવો અવાજ ઉઠાવનારા પણ શાંત થઈ જાય.

અત્યારે તો પાછોતરા વરસાદે જે રીતે ‘ધી એન્ડ’નું પાટિયું બતાવ્યા પછી ફરી ટાઈટલીયા શરુ કર્યા એમાં આયોજકોનો જીવ તાળવે ચોંટ્યો છે. ઘણાએ આવતી વખતે પાર્ટીપ્લોટના ગરબાને સ્થાને ‘તંબુ ગરબા’ કે અમેરિકાન ગુજ્જેશોની માફક ‘હોલ ગરબા’નું આયોજન કરવાનું વિચાર્યું હોય તો પણ નવાઈ નહિ. પણ તમે હજી કોઈ ટીપની રાહ જોતા હોવ અને અમે કોઈ સ્ટેપ શીખવાડીએ તો જ તમે ગરબા રમવાના હોવ તો ઘરે જ બેસી રહેજો. આ તો આદ્યશક્તિ મા જગદંબાની આરાધનાનું પર્વ છે જે તમારા સ્ટેપ નહી પણ તમારો ભાવ જુએ છે. તમે તન્મય થઈને જે અર્પણ કરશો તે બધું જ એ પ્રેમથી સ્વીકારશે. બાકી તમારું દોઢિયું ઓફ-બીટ જતુ હશે તો પણ એને કોઈ ફેર નથી પડતો. કહ્યું છે ને કે कुपुत्रो जायेत क्वचिदपि कुमाता न भवति| સ્ટાઈલ-બાઈલ બધું ઠીક છે. બસ, મચી પડો …

મસ્કા ફન ખેલૈયા-૧ : બકા, આ ગાયિકા તો જબરજસ્ત ગાય છે એનાં વોઈસના આરોહ અવરોહ તો સાંભળ ...
ખેલૈયા-૨ : અલા એ બેન પલળ્યા છે એટલે ઠંડી ચડી છે. ધ્યાનથી જો ધ્રુજે છે...