Wednesday, May 31, 2017

શું તમે ભક્ત છો?

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી ૩૧-૦૫-૨૦૧૭

Source: Foodiye
ભારત સંત, મહાત્મા અને ભક્તોનો દેશ છે. સંત જ્ઞાનેશ્વર, સંત કબીર, સુરદાસ, અખા ભગત, નરસિંહ મહેતા જેવા ભક્તોના નામ કોણે નહીં સાંભળ્યા હોય? જોકે હવે ભક્તિની પરિભાષા બદલાઈ છે. આજકાલ ભક્ત શબ્દ ખાસ સન્માનજનક રીતે નથી વપરાતો. ફિલ્મસ્ટારોમાં જેમ સુપરસ્ટાર પછી મેગાસ્ટાર અને મીલેનીયમસ્ટાર આવ્યા એમ અગાઉ ‘ચમચા’ તરીકે ઓળખાતી પ્રજાતિમાં વિશેષ યોગ્યતા મેળવનાર જાતકો ‘ભક્ત’ ની પદવી પામતા થયા છે. ચમચા જોકે વધુ પર્સનલ છે, જયારે ભક્ત અને એના સ્વામી વચ્ચે અંતર હોય છે. એ ભક્ત છે એની જાણકારી ભક્તના દુશ્મનોને હોય છે, પરંતુ જેની ભક્તિ કરે છે તેને હોય એવું જરૂરી નથી.

સુરદાસજી એ કૃષ્ણભક્તિમાં અનેક પદ લખ્યા છે જે આજે પણ અમર છે. અત્યારે ટૂંકાનું ચલણ છે. વસ્ત્રો સિવાયની બાબતોમાં પણ. એટલે ટ્વીટથી ભક્તિ અને ટ્વીટથી વિરોધ પ્રદર્શિત થાય છે. જે કહેવાનું હોય એ ટૂંકમાં કહી દેવું એ અત્યારની પેઢીની ખાસિયત છે. સુરદાસજીએ ‘મેં નહીં માખન ખાયો’ રચના આપણને આપી છે. આમાં કવિ કૃષ્ણનો બચાવ કરે છે, એટલી હદ સુધી કે છેલ્લે બધા એવીડન્સ કનૈયાની અગેન્સ્ટમાં હોવા છતાં યશોદા માની જાય છે કે ના બેટા, તે માખણ નથી ખાધું, કદાચ મેં જ પડોસણ ને આપી દીધું હશે કે માખણ બનાવ્યું જ નહિ હોય, અથવા તો કદાચ વાંદરા આવી ને લઈ ગયા હશે. અને તારા મોઢા પર ચોટ્યું છે એ માખણ છે એવું ખાતરીપૂર્વક કહી ન શકાય એના માટે પંચને પૂછવું પડે વિગેરે વિગેરે. એ જ સુરદાસજી અત્યારે ટ્વીટર પર હોત તો કેટલાક લોકોએ એમને પૂછ્યું હોત કે કૃષ્ણ ભક્તિમાં ઘેલા થઈ તમે સવા લાખ પદ લખ્યા પણ કૃષ્ણ ખરેખર મહાન હતા એના પુરાવા શું? એમણે કંસને હણ્યો એના વિડીયો ફૂટેજ છે કોઈ? મહાભારતમાં એમણે અર્જુનને સગાઓ સામે લડવા સુચના અપાઈ પરંતુ પોતે કેમ લડ્યા નહિ? શિશુપાલનો વધ કર્યો એ સુદર્શન ચક્ર આખું બોગસ વાત લાગે છે એવી કોઈ ટેકનોલોજી એ સમયે હોય તે વાત સાવ ગપગોળા લાગે છે. અને સુરદાસજીને કદાચ પોતાનું ટ્વીટર એકાઉન્ટ પણ ડીએક્ટીવેટ કરાવી દેવું પડત.

ભક્ત જયારે જયારે થયા ત્યારે ત્યારે એમની ભક્તિની પરીક્ષા થઈ છે. ભક્ત પ્રહલાદ, ભક્ત ધ્રુવ, મીરાબાઈ, નરસિંહ મહેતા એ તમામે કસોટીમાંથી પસાર થવું પડ્યું છે અને એ લોકો સફળતાથી પાર ઉતર્યા છે. આજકાલ સોશિયલ મીડિયા પર સરકારની કોઈ ઉપલબ્ધિના વખાણ કરે તેનું તાત્કાલિક ભક્ત તરીકે બ્રાન્ડીંગ થાય છે. ભક્ત જેટલો કટ્ટર એટલા એના વિરોધીઓ પણ વધુ. ‘ભક્ત’નું લેબલ ધરાવતા આવા લોકોને ઘેરીને એમના આરાધ્ય વ્યક્તિ વિશેષ વિષે વિવિધ પ્રશ્નો પૂછીને એમની ભક્તિની કસોટી કરવામાં આવે છે. ફિલ્મ રીલીઝ વખતે શાહરૂખ ઉર્ફે અમારા પ્રિય ‘જમરૂખ’ની નાટકબાજીને લઈને એના ભક્તોને સોશિયલ મીડિયા પર ઘેરીને એમની કસોટી કરવામાં આવે છે. આ એક પ્રકારની મોક-ફાઈટ છે જેમાં હારજીત જોયા વગર ઉભયપક્ષ ફક્ત લડવાનો આનંદ લેતો હોય છે. મા-દીકરો એકબીજાને ‘હત્તા હત્તા’ કરતા હોય એવું જ! ફક્ત આ હત્તામાં પ્રેમની બાદબાકી હોય છે.

ભક્તિનો માર્ગ એટલો સરળ નથી. હરિનો મારગ એ શૂરાનો મારગ ગણાય છે. એમાં મહીં પડવાનું મુખ્ય છે. જોકે ક્યાં પડવાનું છે એ બાબતે સ્પષ્ટતા નથી. કાઠીયાવાડીમાં જેને ઉંધેકાંધ પડવું કહે છે એ શ્રેષ્ઠ ગણાય છે. રાજકારણમાં આવા ભક્તો વધુ જોવા મળે છે. નેતાની ભક્તિ કરી કરીને સત્તાના કેન્દ્રની નજીક પહોંચી ગયેલા ભક્તો સસ્તાભાવે સરકારી જમીનો અને કરોડોના કોન્ટ્રકટથી લઈને બોર્ડ, કોર્પોરેશનો અને સરકારના જાહેર સાહસોમાં નિમણુક રૂપી ‘મહાસુખ’ માણતા હોય છે. આમાં ‘દેખણહારા’ એટલેકે આર.ટી.આઈ. એક્ટિવિસ્ટ અથવા ટીવી ચેનલવાળા ‘દાઝે’ ત્યારે આવા ભક્તોની કસોટી થતી હોય છે.

ભક્ત ભક્તિ કરે પણ જેની ભક્તિ કરે છે તેના અવગુણ એના ધ્યાન પર આવતા નથી. હવે તો કોઈપણ જાતનો ગુણ ન હોય એવા લોકોના ભક્તો પણ મળી આવે છે. કદાચ આને જ નિર્ગુણની ભક્તિ કહેતા હશે. આવા ભક્ત આંખ બંધ કરે તો એમને માત્ર ભગવાન દેખાય છે. ટૂંકમાં તમે અમુક ચોક્કસ વ્યક્તિમાં રહેલી ખોટ, ખામી કે એબ જોયા વગર એને ચાહતા હોવ કે એના અનુયાયી હોવ તો તમે એ વ્યક્તિના ભક્ત ગણાવ. એનાથી વિરુદ્ધ જો તમને કોઈ એક વ્યક્તિની વાણી, વિચાર અને વર્તન સામે સખ્ત વાંધો હોય છતાં તમે એની સામે વ્યક્ત કરી શકતા ન હોવ તો તમે એક પતિ છો અને સામી વ્યક્તિના પ્રેમ ખાતર તમે આ બધું ચલાવી લ્યો છો. આ વિશિષ્ઠ પ્રકારની નિષ્કામ ભક્તિ છે જેમાં ફળની આશા રાખ્યા વગર સંપૂર્ણ રીતે સમર્પિત થઇ જવાનું હોય છે. પૂર્વાશ્રમમાં એટલે બ્રહ્મચર્યાશ્રમમાં સીમાપાર જઈને હેન્ડ પંપ ઉખાડીને દુશ્મનોને ફટકારવાની હામ ધરાવનારા ભડવીરોને અમે લગ્ન બાદ ડાકૂઓની જેમ શસ્ત્રો હેઠા મુકીને આત્મસમર્પણ કરતા જોયા છે. આ અહમ ઓગાળવાની વાત છે. ઈશ્વરની ભક્તિમાં પણ એ જ વાત છે ને? એટલે જ કહ્યું હશે કે ‘યત્ર નાર્યસ્તુ પૂજયતે રમન્તે તત્ર દેવતા:’. જરૂર આ સૂત્રનો મર્મ પકડવાની છે. આ સૂત્રને સાચા અર્થમાં અમલમાં ન મૂકનારના જીવનમાં દેવતા મુકાઈ જાય છે.

મસ્કા ફન

પૂર્વગ્રહો સાથે જીવવું એ હેન્ડબ્રેક ચડાવેલી ગાડી ચલાવવા બરોબર છે.

Wednesday, May 24, 2017

પીન ચોંટી જાય ત્યારે

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી ૨૪-૦૫-૨૦૧૭

ગ્રામોફોન વાપર્યું કે સાંભળ્યું હોય એમને ખબર હશે કે રેકર્ડ વગાડતી વખતે ઘણીવાર એની પીન ચોંટી જાય અને એકનો એક શબ્દ કે ગીતનો ટુકડો ફરી ફરી વાગ્યા કરે. એક જમાનામાં ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયોની ઉર્દુ સર્વિસના કાર્યક્રમોમાં આવી રેકોર્ડ ઘણીવાર વાગતી. ગીત વાગતું હોય ‘તુને કાજલ લગાયા ...’ અને ‘કલ નહિ આના મુઝેના બુલાના ...’ પર પીન અટકે પછી દસવાર ‘કલ નહિ આના મુઝેના બુલાના ...’ વાગે. પછી એનાઉન્સરનું ધ્યાન જાય અને એ ટપલું મારે એટલે ‘અંબુઆ કી ડાલી પે ગાય મતવાલી ...’થી આગળ ચાલે. રેકર્ડમાં એટલું સારું હતું, બાકી કેસેટ આવી એમાં એકવાર ટેપ ગુંચવાય પછી એના તોરણો જ બને. કોમ્પુટર કે મ્યુઝીક પ્લેયર તો સીડીમાં ક્રેક કે સ્ક્રેચ પડે એટલે ઘરડા મા-બાપની જેમ એના અસ્તિત્વની નોંધ લેવાનું સાવ બંધ જ કરી દે. વ્યવહારમાં પણ એવું બનતું હોય છે કે લોકોની પીન એકવાર ચોંટે પછી ઉખડે જ નહીં. નેતાઓમાં કોકની ઈ.વી.એમ. ટેમ્પરિંગ પર તો કોકની દલિત પર, અભિનેતાઓમાં કોકની કિક પર તો કોકની કિસ પર, લેખકોમાં કોકની કૃષ્ણ પર તો કોકની સેક્સ પર, અને જનતામાં કોકની હરડે પર તો કોકની લીમડા પર, પીન એકવાર ચોંટે પછી ઉખડતી નથી. 
 
અમારા એક મુરબ્બીની પીન લીમડા ઉપર અટકેલી. એ લીમડાના એટલા મોટા ફેન કે ચૈત્ર મહિનામાં એમના ઘેર કોઈ મહેમાન તરીકે જવા તૈયાર ન થાય. જે આવે એને લીમડાના રસનો ગ્લાસ પકડાવી દે. એમના ઘરના કામવાળા સુધ્ધા કામ છોડીને નાસી જાય એવો એમનો લીમડા પ્રેમ. એમને જયારે ચિકુન ગુન્યા થયો ત્યારે મહિના સુધી કોઈને મોઢું દેખાડ્યું નહોતું. પણ અમે ફોન કરીને એમની ખાસ ખબર પૂછી હતી!

રેકોર્ડમાં એવું હોય કે એ ઘસાય એટલે પીન ચોંટે. જેટલો ઘસારો વધુ એટલી પીન વધુ ચોંટે. પણ માણસોમાં આવો ઘસારો ભૌતિક હોવો જરૂરી નથી. અમુક ઘસારા માનસિક હોય છે. માણસ સાથે કોઈ વિશ્વાસઘાત થાય કે મોટુ આર્થિક નુકશાન થાય અને એને લઈને ડાગળી ચસકે ત્યારે ઘણા કિસ્સાઓમાં પીન અટકી જતી હોય છે. નાના હતા ત્યારે અમારા વિસ્તારમાં બાબુલાલ નામના એક પાગલ આધેડ ફરતા. એમની પીન લાડવા ઉપર અટકેલી. જે મળે એની પાસે એ લાડવા માંગતા. આખા ગામમાં એ ‘બાબુ લાડવા’ તરીકે પ્રખ્યાત. એમની વિચિત્ર બાબત એ હતી કે એ કોઈની પાસે લાડવા માંગે અને સામેવાળો ભૂલથી એની પાસે કંકોતરી માંગે એટલે બાબુલાલની છટકતી. હાથમાં પથ્થર લઈને બાબુલાલ એ કંકોતરી માગનારને રીક્ષાના મીનીમમ ભાડા જેટલું દોડાવતા. વાયકા એવી હતી કે બાબુલાલના લગનના લાડવા બની ગયા હતા એ સમયે જ કન્યા બીજા સાથે ભાગી ગયાના સમાચાર આવેલા અને બાબુલાલ સુધબુધ ખોઈ બેઠેલા. લગભગ ત્રણેક મહિના સુધી મૌન રહ્યા પછી એક દિવસ બાબુલાલ બોલ્યા ‘લાડવા આલો ને ...’. બસ, પછી એ એમનો તકિયા કલામ બની ગયેલો.

તકિયા કલામ અથવા Catchphrase પોતે જ એક પ્રકારની અટકેલી પીન ગણાય. કેટલાક કવિઓ અમુક ચોક્કસ કેન્દ્રવર્તી વિચારની આસપાસ જ લખતા હોય છે. જેમ કે મૃત્યુ, પ્રેમ કે પછી રાધા-કૃષ્ણ. જ્યારે ઘણા કવિઓની પીન ટહુકા કે મોરપીંછ પર અટકેલી હોય છે. એ સહરાના રણ ઉપર કવિતા લખે એમાં પણ ટહુકો આવે આવે ને આવે જ! હિન્દી ફિલ્મોના આવા તકિયા કલામ જાણીતા છે. મુગેમ્બોનો તકિયા કલામ હતો ‘મુગેમ્બો ખુશ હુઆ.’ ધર્મેન્દ્રની પીન ‘કુત્તે કમીને મૈ તેરા ખૂન પી જાઉંગા’ પર અટકેલી. ગબ્બર સિંઘની પીન રામગઢ પર અટકેલી હતી. સેટમેક્સ ચેનલની પીન સૂર્યવંશમ પર અટકેલી છે. રાજકાણીઓમાં સ્વ. રાજીવ ગાંધીની પીન ‘હમેં દેખના હૈ..’ પર અટકતી. કેજરીવાલની પીન ‘સબ મિલે હુએ હૈ’ પર અટકેલી છે. અને આપણા સાહેબ જ્યારે બોલે કે ‘મેરે પ્યારે દેશવાસિયો...’ ત્યારે આજે પણ દેશવાસીઓના પેટમાં ફાળ પડે છે.

ગુજરાતી લેખકોની પીન મોટે ભાગે ‘હું’ પર અટકે છે. કોકના બેસણામાં પણ પોતાની જ વાતો કરે. થોડી વધારે ઘસાય એટલે આવી પીનો ‘હું સાચો’ પર અટકી જાય છે. પાછું પોતે એમ સમજતા હોય કે ‘હું મારા નિર્ણયો અને વિચારો પર અડગ છું’. એલેકઝાન્ડર હર્ઝ્નના કહેવા મુજબ આવા લોકો મડદા જેવા હોય છે, એમના ટુકડા કરી શકાય પણ એમને કન્વીન્સ ન કરી શકાય!

રાજકારણીઓ, ફિલ્મ કલાકારો અને ખેલાડીઓની કૃપાથી આજકાલ સોશિયલ મીડિયા ધમધમે છે. સોશિયલ મીડિયામાં દરેકની પીન ક્યાંક ને ક્યાંક અટકતી હોય છે. કોઈ ચોક્કસ વિષય કે ઘટના પર સામુહિક રીતે પીન અટકે એને ‘ટ્રોલિંગ’ કહે છે. તાજેતરમાં જ ટ્વિટરબાજીમાં કોઈએ સોનું નિગમનું માથું મુંડી આવનારને દસ લાખ રૂપિયા ઇનામ આપવાનું જાહેર કર્યું. તો સોનું નિગમે જાતેજ માથું મૂંડાવીને દસ લાખ રૂપિયાની માગણી કરી​!​ હવે કહાનીમાં ટ્વિસ્ટ આવ્યો!​ ​સામેવાળી પાર્ટી ‘સોનુ એ બધી શરતો પૂરી કરી નથી’ એમ કહીને ફરી ગઈ! ટૂંકમાં સોનુની એ હાલત થઇ કે ‘બકરે કી જાન ગઈ ઔર ખાનેવાલે કો મજા ન આયા’!! પણ આ મુંડનના દસ લાખે સોશિયલ મીડિયાના ત્રણ દિવસ ટૂંકા કરી આપ્યા.

વારેઘડીયે પીન ચોંટતી હોય તો રેકર્ડ બદલવા સિવાય કોઈ ઉપાય નથી હોતો. પરંતુ માણસ બદલી શકાતો નથી. પ્રાણ અને પ્રકૃતિ સાથે જ જાય છે. રેકોર્ડ જે જમાનામાં વપરાતી એ સમયના જાણીતા વિલન પ્રાણની પ્રકૃતિ જોકે જાતજાતના રોલ કરવાની હતી, એટલે દરેક ફિલ્મમાં ગેટઅપ બદલ્યા કરતા. અમે તો માનીએ જ છીએ કે બદલી શકાતું હોય એ બધું બદલી નાખવું જોઈએ. જોકે તમે જે ઇચ્છતા હશો એ બદલવું એટલું સહેલું નથી, ખાસ કરીને હિંદુ ધર્મમાં, એ સૌ જાણે છે.

મસ્કા ફન

માણસને પોતાના નસકોરાં સંભળાતા નથી.

Wednesday, May 17, 2017

વાયરા વણજોઈતા વાઇરસના

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી ૧૭-૦૫-૨૦૧૭

દેશ વિદેશના લાખો કમ્પ્યુટરને એક વાઈરસ દ્વારા હાઈજેક કરવામાં આવ્યા છે. કમ્પ્યુટરોમાં સંગ્રહ કરેલી લાખો ફાઈલોને લોક કરી દેવામાં આવી છે. રૂપિયા આપો તો તાળું ખુલે નહીતર કોમ્પ્યુટરમાં રહેલી માહિતી કાગળ નહીં પણ વર્ચ્યુઅલી હવા થઇ જાય. આ સાયબર ખંડણી પાછી પૈસાથી ખરીદેલા ભેદી ડીજીટલ બીટ-કોઈનના સ્વરૂપે આપવાની છે. ભેદી એટલા માટે કે બીટકોઈનની આપ-લેને નિયંત્રણમાં રાખવા માટે કોઈ સત્તાવાર તંત્ર નથી. એટલે સુધી કે આ બીટ-કોઈનનો શોધક સતોશી નાકામોટો નામના શખ્શની સાચી ઓળખ કરવાની પણ બાકી છે. છતાં આખું તંત્ર ૨૦૦૯થી ચાલે છે! એક સમયના ખેતીપ્રધાન દેશના કમ્પ્યુટર નિષ્ણાતો સમસ્યાનો હલ શોધવામાં લાગ્યા છે. આવી જ રીતે આપણી જીંદગીમાં પણ ઘણા વાઈરસ આપણી જાણ બહાર ઘુસી જાય છે, જેને કાઢવા માટે મોટી કિંમત ચૂકવવી પડે છે. તમાકુ અને ધુમ્રપાન આમાં ટોચ પર છે.

વાઈરસ એ છે જે તમારે જાપાન જવું હોય અને ચીન પહોંચાડી દે. એને વ્યાખ્યામાં બાંધવો મુશ્કેલ છે. તાત્ત્વિક રીતે વાઈરસ એટલે ફ્રી સોફ્ટવેર સાથે ડાઉનલોડ થતો કોસ્ટલી કચરો. એટલે એક રીતે જોઈએ તો વાઈરસ એટલે પતિ સાથે મફત મળતા સાર વગરના સાસરીયા કહી શકાય. બાય વન ગેટ મેની ફ્રી! વાઈરસ એટલે ચોપરાની ફિલ્મમાં જોવા મળતો ઉદય ચોપરા અને એકતા કપૂરની ફિલ્મમાં જોવા મળતો તુસ્સાર કપૂર. વાઈરસ એટલે કોયલના માળામાં ઉછરતા કાગડાના બચ્ચા. વાઈરસ એટલે પુસ્તકમેળામાં જોવા મળતા કેરિયર કાઉન્સેલિંગના સ્ટોલ. વાઈરસ એટલે સાહિત્યકારોના પ્રવચન વચ્ચે નેતાનું ભાષણ. જેમ મેટ્રીમોની સાઈટ પર પ્રોફાઇલમાં કાચો કુંવારો લખ્યું હોય એવો પરપ્રાંતીય છોકરો પરણ્યા પછી અગાઉ પરણેલો નીકળે એમ વાઈરસ ઘણીવાર નિર્દોષ દેખાતી કોમ્પ્યુટર ફાઈલના સ્વરૂપે હોય છે જેને ખોલ્યા પછી એ પોતાનું પોત પ્રકાશે છે. આવા વાઈરસ વણજોયતા જ હોય.

પ્રેમની જેમ વાઈરસ એ અનુભૂતિનો વિષય છે. જે રીતે ગુજરાતી સુગમ સંગીતના સંચાલકો સત્તાવનમી વાર ‘સાંવરિયો ...’ અને અઠ્ઠાણુમી વાર ‘આંખનો અફીણી...’ ગીતને રજુ કરતી વખતે થાક્યા વગર અલગ અલગ રીતે બોલી શકે છે, એમ જ એ જો વાઈરસ વિષે વાત કરે તો એમ કહે કે વાઈરસ એ વા વગર ફેલાતો એવો રસ છે જે પીને મદમસ્ત થવાને બદલે ત્રસ્ત થઈ જવાય છે. બીજો એમ પણ કહે કે વાઈરસ એટલે વાય-રસ, અંગ્રેજી કક્કો-બારાખડીમાં આવતો છેલ્લેથી બીજો આવતો ‘વાય’ નામનો દસમો અળખામણો રસ. તો કોઈ સાઉથ-વેસ્ટ ગુજરાતમાં વસતા લેખકડાને જો વાઇરસનું રસદર્શન કરવાનું કહેવામાં આવે તો એ એમ કહે કે કમ્પ્યુટરની (જો તમને વાપરતા આવડતું હોય તો) માયાવી સેન્સરમુક્ત દુનિયામાં અડાબીડ ઉગેલા વેબજાળાની વેવલા બિરાદરો દ્વારા થતી લાળઝાંણ મુલાકાતપશ્ચાત આવતા કુંવારી કોડભરી કેરેબિયન કન્યાઓના લસ્ટફુલ ઇન્વીટેશન ઉપર જયારે ક્લિક કરવાના અભરખા જાગે ત્યારે જંક જાહેરાતો જ્યાં ત્યાં દેખા દે અને ઓપરેટીંગ સીસ્ટમ વિદેશી સ્કી-ફી ફિલ્મોમાં બતાવતી કોમ્પ્લેક્સ કરામતો વગર મહેનતે કરી બતાવે એવી અત્યારના યુવાધન જેવી બિન્દાસ અને બીસ્ટફૂલ અવસ્થાના સર્જક એટલે વાઈરસ. વાતમાં ટપ્પો ના પડ્યો ને? અમને પણ નથી પડ્યો. અહીં વાત વાઇરસની છે. તમે શું સમજ્યા? લેખકોનું કામ છે એટલે એ લખે. આપણે એમાં ઊંડા ઉતરવા જઈએ તો આપણા મગજમાં ‘વિચાર વાઈરસ’ લાગી જાય.

વગર નિમંત્રણે ટપકી પડતો હોઈ વાઇરસને અતિથી કહેવાનું મન ગમે તેને થાય. એ કહીને નથી આવતો એ એની ખાસિયત છે. અતિથી બહુ ઓવરરેટેડ શબ્દ છે. કાઠીયાવાડમાં અતિથિનો મહિમા ગાતાં જેટલા ગીતો છે એટલા જ આપણે ત્યાં મહેમાન વિશેના જોક્સ પણ ચાલે છે; ખાસ કરીને જામી પડેલા મહેમાનો ઉપરના. આપણા આંગણીયા પૂછીને કોઈ આવે તો એને આવકારો દેવાના ગીતો લખવા એક વસ્તુ છે પણ એવા અતિથી તમારા કમ્પ્યુટરમાં ઘૂસીને ડેટાની ડસ્ટ કરી નાખે તેનું ચાંદલા કરીને સ્વાગત કરવાને બદલે એન્ટીવાઈરસ વડે કચુમ્બર કે સીઝન છે એટલે છૂંદો જ કરવો વધુ યોગ્ય છે. પણ એમ વાઇરસને પકડીને ધોઈ નાખવો એ રીંગણના લીસ્સા ચમકદાર ભુટ્ટાને સાફ કરવા જેટલું સરળ નથી હોતું.

વાઈરસ મહેમાનની જેમ જતા જતા છોકરાને વીસ કે પચાસની નોટ પકડાવીને નથી જતો, એ તો પડ્યો પોદળો ધૂળ લઈને જ ઉખડે એમ કાઢતી વખતે એ યજમાનને ખર્ચ ક્યાં તો નુકસાન કરાવીને જાય છે. એક રીતે જુઓ તો વાઈરસ એ વોટ્સેપ ગ્રુપમાં રાત-દિવસ જોયા વગર જુના, લાંબા, ચવાઈ ગયેલા, બાલીશ ફોરવર્ડઝની ઝાડી વરસાવતા નવરા વડીલ જેવા હોય છે. એ તમારી નજર હેઠળ એમનો કારોબાર ચલાવતા હોય છે. જેમ કોમ્પ્યુટર વાઈરસ ફાઈલની સાઈઝ વધારી દેતા હોય છે એમ એ તમારા મોબાઈલનું સ્ટોરેજ એમના જંક મેસેજીસથી ભરવું એમની ફિતરત છે. પણ વોટ્સેપ ગ્રુપમાં મેસેજરૂપી વ્હાલ વરસાવતા વડીલની જેમ વાઈરસનો કોઈ ઈલાજ નથી. કારણ કે વાઈરસ છે તો એન્ટીવાઈરસ કંપનીઓનો ધંધો છે !

ધંધામાં સદા અગ્રેસર ગુજરાતીઓ વાઈરસ નામના પ્રોબ્લેમને ઓપોર્ચ્યુનિટીમાં ફેરવી નાખવા વાઇરસના નામ ગુજરાતી ફિલ્મ ટાઈટલમાં વાપરે તો? તો આપણ ને અગામી વર્ષમાં ‘વાયરા વણજોયતા વાઈરસના’, ‘વાઈરસના રસ પીધા મેં જાણી જાણી’, ‘વાંકાનેરનો વાઈરસ’, ‘વિસામા વાઈરસ વગરના’ તો અર્બન ગુજરાતી ફિલ્મ સમાજ ‘બ્રાઈટ સાઈડ ઓફ વાઈરસ’, ‘કેવી રીતે કાઢીશ વાઈરસ’ અને ગુજરાતી નાટકમાં ‘વાઈફ નામે વાઈરસ’ કે ‘ગુજ્જુભાઈએ વાઈરસ ભગાડ્યા’ સાંભળવા ના મળે તો જ નવાઈ!

મસ્કા ફન
હંસા : પ્રફુલ વોટ ઈઝ વાયરસ ?

પ્રફુલ : વાયરસ હંસા, તું રોજ રોજ રસ રોટલી બનાવે તો બાપુજી કંટાળી ને શું કહે છે?

હંસા : વ્હાય રસ ? વાય રસ ? .... અહં ...

Wednesday, May 10, 2017

લગ્નપ્રસંગની ભેટ

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી ૧૦-૦૫-૨૦૧૭

લગ્નપ્રસંગે કન્યાને શું ભેટ આપવી એ મૂંઝવણનો મધ્યપ્રદેશના મંત્રી ગોપાલ ભાર્ગવે અંત લાવી દીધો છે. એમણે એક સમૂહ લગ્નમાં કન્યાઓને જેના ઉપર ‘શરાબીઓને સીધા કરવા માટે ભેટ’ છાપેલું હોય એવા લાકડાના ધોકા ભેટ આપ્યા છે. ઉપરથી આશ્વાસન પણ આપ્યું છે કે તમે આનો ઉપયોગ તમારા શરાબી પતિની ધોલાઈ માટે કરશો તો પોલીસ તમને નહીં પકડે. સૌ જાણે છે કે પોલીસ પાસે ક્યાં ઓછા કામ છે કે એ કોઈના ઘરેલું મામલામાં દખલ કરે? એમાય કયો દારુડીયો પતિ ફરિયાદ કરવા જવાનો છે કે મારી પત્ની ધોકાથી મારી ધોલાઈ કરે છે, અને એ પણ પાણી નાખ્યાં વગર? જોકે મધ્યપ્રદેશમાં થયું તેવું ગુજરાતમાં થઈ શકે તેમ નથી. કારણ કે આપણે ત્યાં દારૂડિયા પતિ થીયોરેટીકલી એક્ઝીસ્ટ કરતા નથી. આપણે ત્યાં દારૂબંધી છે ને એટલે. આમ છતાં ગુજરાતી પતિઓ સીધા કરવાને લાયક છે જ એમાં કોઈ બેમત નથી. અહીં કવિ સ્ત્રી વાચકોની સહાનુભુતિ ઉઘરાવી રહ્યા છે એમ સમજવું! 
 
Add caption
તુલસીદાસજીએ પતિને મારવા માટે ધોકો વાપરવો કે નહીં તે અંગે કંઈ લખ્યું નથી. પરંતુ આપણે ત્યાં સીતાજી લવિંગ કેરી લાકડીથી રામને મારે છે, અથવા તો વેર વાળે છે એવા ગીત લખાયા છે. અહીં લવિંગ એ પ્રતિક છે. આપણે ત્યાં લવિંગ વઘારમાં નખાય છે. ગુજરાતી મિડલક્લાસ પતિ સાથે વેર વાળવા માટેનો સૌથી સરળ ઈલાજ એના જીભના ચટાકાને કાબુમાં લેવાનો છે. જો પતિ બહુ ઉછળતો હોય તો દાળમાં મીઠું સહેજ વધારે કે ‘ટામેટા ખલાસ થઈ ગયા છે, અને આંબલીથી મમ્મીને સોજા આવે છે’ પ્રકારની ઘીસીપીટી દલીલ કરીને ભલીવાર વગરની દાળ પધરાવી દેવાનો ઉપાય વર્ષો જૂનો અને હજુપણ અકસીર છે. ટૂંકમાં ગુજરાતી સ્ત્રીઓએ ધોકાવાળી કરવાની જરૂર નથી. આમેય ગુજરાતીઓની છાપ મારામારી કરનારી નથી. આપણી આઈપીએલમાં આપણી ટીમ હોઈ શકે, કારણ કે એમાં કમાણી છે, પરંતુ લશ્કરમાં આપડી અલગ બટાલીયન ન હોય.

ગાંધીનું ગુજરાત શાંતિપ્રિય રાજ્ય તો છે જ સમૃદ્ધ પણ છે, અહીં ઘેરઘેર વોશિંગમશીન આવી ગયા છે. ધોકો હવે મિડલકલાસના લોકો પણ નથી વાપરતા. એટલે ધોકો આપવાનો સવાલ નથી થતો. તો પછી એવું શું આપી શકાય કે જે આપાતકાલીન પરસ્થિતિમાં કામમાં આવે? અમને લાગે છે કે આજકાલ પતિ-પત્ની વચ્ચે સંવાદનું પ્રમાણ ઘટી ગયું છે. એ માટે સ્માર્ટ ફોન જવાબદાર છે. આવું ન બને એ માટે કન્યાને શોર્ટ રેન્જ મોબાઈલ જામર સાથેનું મંગલસૂત્ર ભેટ આપી શકાય. આ મંગલસૂત્ર એવું હોય કે પત્નીની પાંચ મીટરની ત્રિજ્યામાં પતિ પ્રવેશે એટલે એનો મોબાઈલ જામ થઇ જાય. જોકે પતિઓ પણ આવું ડીવાઈસ લઈ આવે તો શું કરવું, એ વિષે વિચારવું પડે.

આપણે ત્યાં પુરુષોમાં દારૂ કરતા મોટી બદી માવા-ફાકી-ગુટખાની છે. તમાકુની લતમાં પૈસા સાથે માણસ સ્વાસ્થ્ય પણ ગુમાવે છે. પુરુષ પ્રધાન સમાજમાં જ્યાં દરેક બાબતમાં પતિને પૂછીને આગળ વધવાનું હોય ત્યાં મોમાં માવો દબાવીને બેઠેલા માટીડાના જવાબો લકવાના પેશન્ટ જેવા અસ્પષ્ટ હોય એમાં નવાઈ નથી. પેલી પૂછે કે –

‘તમારી પાસે ત્રણેક હજાર રૂપિયા હશે?’

પેલો માવાનો કોગળો કરતો હોય એવા અવાજે વળતું પૂછશે,

‘ટન હજાર ળુપિયાનું તાળે હુ કામ હે?’

‘હેં?’ નહિ સમજાય એટલે પેલી પૂછશે

‘ટન હજાર ળુપિયાનું હુ કળીસ?’

‘સાડી લેવી છે.’

‘પન ચાળ મહિના પેલા ટો કિશોળના લદનમાં ટન સાળી લીધી હે. ફળી હુ કામ ખળચો કળવો હે’ ઉશ્કેરાટમાં રેલા ઉતરતા મોઢે પેલો બરાડશે.

છેલ્લે પેલી ‘ભૈસાબ તમે પહેલા તો માવો થુકી આવો અને પછી વાત કરો’ કહીને વાતનો અંત લાવવા મજબૂર થશે. એને પણ શર્ટ અને સોફાના કવર બગાડવાની ચિંતા પણ હોય ને! આવા કિસ્સાઓમાં લગ્ન વખતે કન્યાને સરકાર તરફથી ચ્યુંઈંગમની બરણીઓ આપવી જોઈએ. ના. એના પતિને માવાની તલબ લાગે ત્યારે ખાવા માટે નહિ પણ પેલો માવાબાજ સુતો હોય ત્યારે ચાવેલી ચ્યુંઈંગમ એના વાળમાં અને એની મર્દાનગીના પ્રતિક સમી મૂછોમાં ચોંટાડવા માટે! પછી ભલે એ મહિના સુધી આખા ગામને ‘કોણ મરી ગયું?’ના જવાબો આપતો ફરે!

જેને ઊંઘમાં નસકોરાં બોલાવવાની ટેવ હોય એવા પતિના નાક ઉપર લગાડવા માટે કપડા સુકવવાની કલીપો પણ આપી શકાય. સવારના મોડા સુધી ઘોર્યા કરતા કુંભકર્ણના કઝીનોને ઉઠાડવા માટે ‘સ્નૂઝ’ બટન વગરના અનબ્રેકેબલ એલાર્મ ઘડિયાળો પણ આપી શકાય. જુઠ્ઠાડા પતિઓ માટે કોઈ ખાસ લાઈડિટેકટર મશીન ભેટ આપવાનો આઈડિયા તમારા મગજમાં આવશે. પરંતુ સ્ત્રીઓને જુઠ પકડવાની કુદરતી બક્ષિસ આપી છે એટલે એનો ખર્ચો કરશો તો મશીન ઘરમાં ધૂળ ખાશે. દિવસો સુધી એકનું એક ગંજી કે પેન્ટ પહેરીને ફરતા એદી અને અઘોરી પ્રકૃતિના પતિદેવો એ ગાભાને જાતેજ એને ધોવા નાખી દે એવો કારસો કરવા માટે કરિયાવરમાં સિંદૂર સાથે કુવેચ એટલે કે ખુજલી પાવડરની ડબ્બી પણ આપી શકાય. જોકે આ કિસ્સામાં પછી એ પોર્ટેબલ ઉકરડાને હેન્ડલ કરવા માટે ચીપિયો અને ગ્લવ્ઝ પણ આપવા પડે.

આ તો જસ્ટ થોડુ ચખાડ્યું. બાકી અમારી પાસે પતિ નામના પ્રાણીને કાબુમાં રાખી શકાય એવી વસ્તુઓનું લાંબુ લીસ્ટ છે અને કોઈ પૂછે તો વિના મુલ્યે કિસ્સા આધારિત કન્સલ્ટન્સી સર્વિસ આપવા અમે તૈયાર છીએ. પણ કોઈ અમને પૂછે તો ...

મસ્કા ફન
દીકરીને પૂછડું આમળતા બરોબર શીખવાડ્યું હોય તો પોંખતી વખતે જમાઈનું નાક ખેંચવાની જરૂર નથી.

Wednesday, May 03, 2017

રહસ્યોની રહસ્યમય દુનિયા


 
કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી ૦૩-૦૫-૨૦૧૭

છેક ૧૯૪૦ની સાલથી ખોરાક અને પાણી વગર જીવી રહેલા પ્રહલાદ જાની કે જે માતાજી તરીકે જાણીતા છે એ વિજ્ઞાન માટે પણ એક કોયડારૂપ છે. ખોરાકની વાત તો જવા દો, ખાલી પાણી વગર પણ જો આપણે ચાલતું હોત તો પટાવાળાની હજારો પોસ્ટ ફાજલ થાત. બીજો કિસ્સો કેરાલાના એક ગામનો છે જેનું નામ છે કોડીન્હી. આ ગામની વસ્તી ૨૦૦૦ છે પણ એમાં ૨૦૦ જેટલા તો જોડિયા છે. એટલે આ ગામનું નામ પડ્યું છે ટ્વીન વિલેજ. છે ને અચરજ ભર્યું? કેટલા કન્ફયુઝન થતા હશે આ ગામમાં? અમને તો ટીચર્સનો વિચાર આવે છે કે હાજરી પુરતી વખતે રમેશ હાજર છે કે સુરેશ એ નક્કી કરવું કેટલું અઘરું પડતું હશે?? એવી જ રહસ્યમય ઘટના આસામના જાતીંગા ગામમાં હજારોની સંખ્યામાં પક્ષીઓ આપઘાત કરે છે એની છે. જોકે હજુ સુધી આપઘાત માટે કેન્દ્ર સરકારને જવાબદાર નથી ઠેરવી એ ગનીમત છે. કદાચ આપઘાત વર્ષોથી થતા આવે છે એ જ કારણ હશે.

આથી જુદા, એક ફિલ્મના સસ્પેન્સ માટે છેલ્લા વરસથી આખું ભારત ગાંડું થયું છે. એ રહસ્ય છે કટપ્પાને બાહુબલી કો ક્યોં મારા? આ રહસ્ય વિષે અનેક તર્ક, વિતર્ક, કુતર્ક, સુતર્ક અને અંતે અતિતર્ક થઇ ચૂકયા છે જે દર્શાવે છે કે ભારતમાં બેરોજગારી કેટલી છે. ઓફીસના સમય દરમિયાન થતી આ પ્રવૃત્તિ માટે કામચોરી પણ જવાબદાર છે. મહિલાઓ પણ આ તર્કમાં જોડાઈ છે, જે સ્ત્રી-પુરુષ સમાનતા દર્શાવે છે. બાળકો જોકે હોબી અને ટ્યુશન ક્લાસમાંથી નવરા નથી પડતા એટલે એમણે આ ચર્ચામાં ઝંપલાવ્યું નથી. અમને આ રહસ્ય અંગે જોકે લેશમાત્ર ઉત્કંઠા નથી એટલે અમે અમારી તર્કની તલવાર મ્યાન જ રાખી છે. આમ પણ અમે અમદાવાદી છીએ એટલે કટપ્પા નવરો બેઠો માખીઓ મારે કે બાહુબલીને મારે, આપણે કેટલા ટકા?

ફિલ્મના સસ્પેન્સ માટેની પ્રજાની દીવાનગી આજની નથી. આજે તો ‘ફિલ્મ’ ઈન્ટરનેટ કે સેટેલાઈટ મારફતે સીધી જ પ્રોજેક્ટર પર અપલોડ કરી દેવામાં આવે છે પણ વર્ષો પહેલા ફિલ્મના રીલ ડબ્બામાં આવતા. લોકોને ફિલ્મ કેટલા રીલની છે એ જાણવાનું કુતૂહલ રહેતું. સોળથી અઢાર રીલની ફિલ્મમાં છેલ્લું રીલ અગત્યનું રહેતું. સામાજિક ફિલ્મમાં છેલ્લે ઘીના ઠામમાં ઘી પડ્યું રહેતું અને કુટુંબને કિલ્લોલ કરતું બતાવતા. લવ-સ્ટોરીમાં છેલ્લા રીલમાં અમીર-ગરીબ, ઊંચ-નીચના ભેદ ભુલાવીને પ્રેમીઓ મળી જતા કે પછી અકડુ બાપ પોતાની દીકરીને ‘જા સીમરન જા ..’ કહીને ચાલુ ગાડીએ ચઢવા ધકેલી દેતો. કવચિત પ્રેમી પંખીડા ફાની દુનિયા છોડી જતા. એક્શન ફિલ્મોમાં છેલ્લે મારામારી આવતી અને નાનપણમાં અમે છેલ્લા રીલની રાહ જોઇને બેસતા. સસ્પેન્સ થ્રીલરમાં પંદરથી સત્તર રીલમાં ખૂન, કાવતરા કે અગોચર ઘટનાઓની શૃંખલાથી રહસ્યની જમાવટ કર્યા બાદ છેલ્લા રીલમાં રહસ્ય ખુલતું ત્યારે જેના ઉપર ઓછામાં ઓછી શંકા આવે એવું પાત્ર અપરાધી નીકળતું. આ ફોર્મ્યુલાઓ કાયમી હતી પણ શી ખબર કેમ પણ હરખપદૂડી પબ્લિક ચારચાર વાર ફિલ્મો જોતી; જાણે એન્ડ બદલાઈ જવાનો હોય!

જોકે રહસ્યો પામવા માટેના કુતૂહલે માનવ જીવનમાં ક્રાંતિ આણી છે એ નિર્વિવાદ સત્ય છે. આ જ કુતૂહલે ન્યુટનને ગતિના નિયમો, અઈન્સ્ટાઈનને સાપેક્ષવાદ અને આર્કિમીડીઝને તારક્તાના નિયમો શોધવા પ્રેર્યા હતા. આમ છતાં પણ બ્રહ્માંડના અસંખ્ય રહસ્યો હજી વણઉકલ્યા છે. એક સવાલ અમને પણ વર્ષોથી મૂંઝવે છે કે જો ગંજીમાં પડેલું કાણું ગંજીના જેવડું જ હોય તો તમે પહેર્યું શું કહેવાય? કદાચ બ્લેક હોલની જેમ ગંજીમાંનું હોલ પણ એની આસપાસના કપડા રૂપી પદાર્થનું ભક્ષણ કરતું હોઈ શકે. ખેર, બ્લેક હોલનું રહસ્ય ખબર પડશે ત્યારે ગંજીનાં કાણાના રહસ્યનો પણ ઘટસ્ફોટ થઇ જશે. આવો જ પ્રશ્ન કાદર ખાને ફિલ્મ ‘જુદાઈ’માં પરેશ રાવલને પૂછ્યો હતો કે ‘એક કૂત્તા ચાર કિલો મીઠાઈ ખા ગયા. ફિર ઉસકા વજન કિયા ગયા તો ચાર કિલો હી નિકલા. તો બતાઓ કી મીઠાઈ મેં સે કૂત્તા કહાં ગયા?’ અને એ રહસ્યનો ભેદ આજ સુધી કોઈ પામી શક્યું નથી.

હવે તો ગુગલ દરેક વસ્તુના સાચા-ખોટા જવાબ શોધી આપે છે બાકી આપણી જીંદગીમાં નાના-મોટા કેટલાય પ્રશ્નો રસ્સ્ય બનીને આપણા મગજમાં આંટા મારતા હોય છે. જેમ કે ‘ડોકટરો ઓપરેશન કરતી વખતે માસ્ક કેમ પહેરે છે?’ જોકે અમને આનો જવાબ ખબર છે. ડોકટરો એ કારણથી માસ્ક પહેરે છે જે કારણથી લુટારુઓ બેંક લુંટતી વખતે બુકાની બાંધે છે. એવું જ એક બીજું રહસ્ય લગ્નવિધિ દરમિયાન પુરુષ ડાબી તરફ અને સ્ત્રી જમણી બાજુ બેસે એનું છે. છે જવાબ? હા છે, પુરુષ પાકીટ જમણા ખીસામાં રાખે છે એટલે સેરવવામાં સુગમતા રહે એ માટે. ડુંગળી સમારતા આંખમાં પાણી કેમ આવે છે એ રહસ્ય તો વિજ્ઞાને ઉકેલી કાઢ્યું છે પરંતુ સ્કુલે જતા છોકરાની આંખમાં પાણી આવે છે પરંતુ કોલેજ જતા નથી આવતું એ રહસ્ય વિષે કોઈ સંશોધન નથી થયું.

Source: Hubpages
એક સીરીયલ વિશેનું રહસ્ય પણ આજ સુધી અકબંધ છે. આજથી બરોબર વીસ વર્ષ પહેલા, ૨૯ એપ્રિલ ૧૯૯૭ના રોજ જેનો પાઈલોટ એપિસોડ રજુ થયો એ સીરીયલ ‘સી.આઈ.ડી.’ના આશરે ૧૪૨૦ એપિસોડમાં દરેક ગુના પાછળનો ભેદ સફળતા પૂર્વક ઉકેલનાર એ.સી.પી. પ્રદ્યુમનને હજી પ્રમોશન નથી મળ્યું અને એ હજી એ.સી.પી જ છે. સીનીયર ઇન્સ્પેક્ટર દયા આટલો સીનીયર હોવા છતાં એને પણ પ્રમોશન નથી મળ્યું એ વાત જવા દઈએ તો પણ એને દરવાજા તોડવા માટેના આધુનિક સાધનો કેમ નથી આપવામાં આવ્યા એ રહસ્ય પણ હજી વણઉકલ્યું છે ત્યાં વળી આ કટપ્પાની બબાલમાં કોણ પડે?

મસ્કા ફન
ભટકતા આત્માને ગુરુત્વાકર્ષણ બળ લાગતું નથી.