કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી ૨૭-૦૯-૨૦૧૭
ખેલૈયા નવરાત્રીના બે મહિના પહેલા ડાન્સ ક્લાસમાં જઈ નવા સ્ટેપ્સ શીખે છે. મહિનો બાકી રહે ત્યારે નવી ડિઝાઈનના ચણિયા-ચોળી બનાવવા માટે દોડાદોડી થતી હોય છે. અઠવાડિયું બાકી રહે ત્યારે ભાઈઓ જાગે છે અને ઝભ્ભા ખરીદવા નીકળે છે. એક દિવસ બાકી હોય ત્યારે નવી એસેસરીઝ માટે લો ગાર્ડન પર ભીડ જામે છે. બાકી રહી ગયા હોય એ ભાડુતી ડ્રેસ લાવે છે. ગાનારા પણ નવા ગરબા શોધે છે અને રીહર્સલ કરે છે. આયોજકો સ્ટેજ બે ફૂટ વધારે પહોળું બનાવે છે કાં એન્ટ્રન્સ ગેટમાં કૈંક નવું કરે છે. ટૂંકમાં નવરાત્રી આવે એટલે બધા નવું લાવે છે. આવા નવા પ્રયોગો 'નવું નવ દહાડા' કહેવતને સાચી ઠરાવવા નવ દહાડા ચાલે છે અને બીજા વર્ષે વાસી થઇ જાય છે. છતાં દર વર્ષે નવું કરવાના પ્રયાસો થતા રહે છે.
આજકાલ નવરાત્રીના ચણિયાચોળી અને લગ્ન પ્રસંગના પાછા જુદા હોય છે. લગ્નના ગરબામાં કેડિયું-ચોયણી પહેરનાર અણવર વાંઢો રહે છે. નવરાત્રીના ચણીયા ચોળી અને કેડિયા વરસમાં માત્ર નવ દહાડા જ પહેરવાના હોય છે. એમાં દર વર્ષે નવ દિવસના નવ ડ્રેસ ક્યાંથી લાવવા? આમાં પણ સુધારાની જરૂર છે અને થોડા પ્રેક્ટિકલ લિમિટેશન પણ છે. જેમ કે ચણિયાચોળીમાં પાછળ દોઢ કિમી સુધી લંબાતા પ્રિયંકા અને ઐશ્વર્યા જેવા ગાઉન ન લવાય નહીંતર પછી તમારા ડ્રેસ પર જ લોકો ગરબા કરે! એમાં સોસાયટી કે ફ્લેટના ગરબા હોય તો કો'ક સ્વચ્છ ભારતનો સમર્થક ફરમાઈશ પણ કરે કે 'જરા અમારા આંગણામાં પણ રમી જજો ને!' જે સાફસૂફી થઇ એ. પેલી પણ 'જુઓ અમારા ય ફેન છે' એમ સમજીને એની સાથેના બે સેલ્ફી ઇન્સટા પર અપલોડ પણ કરે! આ રીતે પણ તહેવારમાં હૌ હૌની રીતે ખુશ રહે અને એ રીતે યુનિવર્સનું એનર્જી લેવલ ઉંચુ આવતું હોય તો આદ્યશક્તિ માને શું વાંધો હોય!
જેમ સ્પોર્ટ્સમાં સ્પોર્ટ્સ ગીયરની જરૂર પડતી હોય છે એમ ગરબામાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી ગરબા ગીયર્સની માંગ ઉઠી છે. આજકાલ તો ઘરવખરી અને કિચેનવેરને બાદ કરતાં બાકીનો સામાન ખેલૈયાઓના ડ્રેસ પર જોવા મળે છે. કેડિયા ઉપર પોપટ, મોર, હાથી લટકાવવાનું કે પેચવર્કના તોરણીયા અને ચાકળા કમરે બાંધવાનું તો ઠીક પણ હવે તો કેડિયા પર નાની ખાટલી અને જમતી વખતે પગ નીચે મુકવાનું ઢીંચણિયું લાટકાવેલું પણ જોયું છે. ખેલૈયાઓને જજ કરતી વખતે કેડિયાની નીચે મમ્મી કે બહેનનું સલવાર પહેરેલું પણ જોવા મળી જાય છે. ઈનોવેશનના નામે હવે એલઈડી લાઇટ્સ, યુવી લાઇટ્સ, રેડિયમ ટેપ્સ અને લેસર લાઇટ્સ લગાડેલી જોઈ છે. સાયકલના વ્હીલ સાથે ગરબા ગાતા ખેલૈયાના ફોટા છાપામાં આવી ગયા છે. હવે હેર સ્ટાઇલની રીતે મેદાનો હાર્દિક પંડ્યા, શિખર ધવન અને કોહલીના અંતેવાસીઓથી ઉભરાય છે. સરવાળે આમિર હોય કે ઝૂંપડપટ્ટીનો વાસી હોય, 'માના આંગણે સૌ સરખા' ઉક્તિ સાચી ઠરતી લાગે છે.
કપડાં સિવાય પણ ખેલૈયાઓમાં દર વખતે નવું શું કરવું એની હોડ ચાલતી હોય છે. આમાં વર્ષો પહેલા બરોડાવાળા જે ઘો ઘાલી ગયા છે એના પરિણામે ખેલૈયાઓની ત્રણ ત્રણ પેઢીની નવરાત્રી ડિપ્રેસનમાં ગઈ. બન્યું એવું કે પરંપરાગત રીતે આપણે ત્યાં ચાર કાઉન્ટના બે તાળીના ગરબા ગાવાનો રિવાજ હતો. સ્ત્રીઓ ત્રણ તાળીના ગરબા કરતી. પણ બરોડાની બાયડી પૈણી લાવનારાઓ કે બરોડા જઈને બે ચોપડી ભણી આવનારા લોકો એમના બરોડાનો ઝંડો હેઠે મુકવા તૈયાર જ નહોતા! અમારે બરોડામાં તો એકલું દોઢિયું જ થાય. અમારે બરોડામાં તો બધા સર્કલમાં એકજ સ્ટાઈલથી ગરબા કરે! તમારું ભલું કરે ભોગીલાલ, તમે એલેમ્બિકના પ્લાન્ટમાં કન્વેયર બેલ્ટ પર કફ સીરપની બાટલીઓ સરકતી જોઈ હોય એનું અનુકરણ ગરબામાં કરો તો અમારે પણ કરવું ફરજીયાત છે? તમારું દોઢિયું તમારા વડોદરાનું લોકનૃત્ય હશે, અમારે તો આખા ગુજરાતનું સાચવવું પડે. અમને વડોદરું પકડીને બેસી રહેવું ન ફાવે. અમારી પબ્લિક માથે પાઘડીનો ભાર ખમે છે એ ય ઘણું છે, બાકી શહેરના સંસ્કારનો બોજ તો ટ્રાફિકમાં પણ રાખે એવી નથી. કમનસીબે આ સાંસ્કૃતિક આક્રમણને ખાળનારું કોઈ ન નીકળ્યું! અહીંની પબ્લિક પાસે પણ એવા દોઢિયા અઢિયા કરવાનો કે સર્કલ કરવાનો ટાઈમ પણ ક્યાં હતો! તો પણ અહીં અમદાવાદ બોર્ન કંફ્યુઝ્ડ બરોડીયનોનો એક મોટો વર્ગ અસ્તિત્વમાં આવ્યો જે પોતાને આવડે એવા સ્ટેપને દોઢિયુ, પોપટીયુ, હીંચ, હુડો અને ચિચુડોનું નામ આપીને મઝા કરતો થઇ ગયો. હજી બરોડાવાળા દોઢિયામાં ગોળ ગોળ ફરે છે જયારે અહી તો એવી સ્ટાઇલ્સ ડેવલપ થઈ છે જેના સ્ટેપ્સ વર્તુળાકારના બદલે સીધી દિશામાં કરો તો ઢોલવાળો સમ પર આવે એ પહેલા તમે અમદાવાદથી સીધા વડોદરા પહોંચી જાવ!
કમનસીબે ગરબામાં જેટલી વરાયટી ડ્રેસમાં અને સ્ટેપ્સમાં જોવા મળે છે એટલી ફૂડમાં નથી મળતી. ત્યાં ખીચા, ઢોકળા, મેગી, ભાજીપાઉં અને વડાપાઉં જેવા, યુવા ફિલ્મ ક્રિટિકની ભાષામાં કહીએ તો ચવાઈને કુથ્થો થઈ ગયેલા, ફૂડ મળે છે. અરે દોસ્તો તમારી ક્રીએટીવીટી ઓછી પડતી હોય તો અમે નવા નામ આપીએ પછી એમાં શું નાખવું એ તમે નક્કી કરી લેજો! જેમ કે ચોકલેટ પ્રાઈમ પાઉં (વડાપાઉં), કેપુચિનો પાણીપુરી (પાનીપુરીમાં કોફી), લેટ ફ્રાઈડ બ્રેડ એન્ચીલાડા (સવારની વધેલી રોટલી વઘારીને બને એ), લસણની ચટણીનો આઈસ્ક્રીમ, માર્ગારીતા પોટેટો ફ્લેટ રાઈસ (ચીઝ બટાકા પૌઆ) અને ખીચું મેથીનો સાલસીનો જેવી સાવ નવી આઈટમ્સ રજુ કરી શકાય! યાર, કંઈ નહીં તો એટલીસ્ટ નામ તો નવા લાવો!
મસ્કા ફન
કિંજલ: જલ્દી ચલ અલી 'કુમકુમના પગલાં પડ્યા ...' ગરબો ચાલુ થયો.
પિંકલ: તું જા. મારો પગ પોદળામાં પડ્યો છે તે ધોઈને આવું.
આજકાલ નવરાત્રીના ચણિયાચોળી અને લગ્ન પ્રસંગના પાછા જુદા હોય છે. લગ્નના ગરબામાં કેડિયું-ચોયણી પહેરનાર અણવર વાંઢો રહે છે. નવરાત્રીના ચણીયા ચોળી અને કેડિયા વરસમાં માત્ર નવ દહાડા જ પહેરવાના હોય છે. એમાં દર વર્ષે નવ દિવસના નવ ડ્રેસ ક્યાંથી લાવવા? આમાં પણ સુધારાની જરૂર છે અને થોડા પ્રેક્ટિકલ લિમિટેશન પણ છે. જેમ કે ચણિયાચોળીમાં પાછળ દોઢ કિમી સુધી લંબાતા પ્રિયંકા અને ઐશ્વર્યા જેવા ગાઉન ન લવાય નહીંતર પછી તમારા ડ્રેસ પર જ લોકો ગરબા કરે! એમાં સોસાયટી કે ફ્લેટના ગરબા હોય તો કો'ક સ્વચ્છ ભારતનો સમર્થક ફરમાઈશ પણ કરે કે 'જરા અમારા આંગણામાં પણ રમી જજો ને!' જે સાફસૂફી થઇ એ. પેલી પણ 'જુઓ અમારા ય ફેન છે' એમ સમજીને એની સાથેના બે સેલ્ફી ઇન્સટા પર અપલોડ પણ કરે! આ રીતે પણ તહેવારમાં હૌ હૌની રીતે ખુશ રહે અને એ રીતે યુનિવર્સનું એનર્જી લેવલ ઉંચુ આવતું હોય તો આદ્યશક્તિ માને શું વાંધો હોય!
જેમ સ્પોર્ટ્સમાં સ્પોર્ટ્સ ગીયરની જરૂર પડતી હોય છે એમ ગરબામાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી ગરબા ગીયર્સની માંગ ઉઠી છે. આજકાલ તો ઘરવખરી અને કિચેનવેરને બાદ કરતાં બાકીનો સામાન ખેલૈયાઓના ડ્રેસ પર જોવા મળે છે. કેડિયા ઉપર પોપટ, મોર, હાથી લટકાવવાનું કે પેચવર્કના તોરણીયા અને ચાકળા કમરે બાંધવાનું તો ઠીક પણ હવે તો કેડિયા પર નાની ખાટલી અને જમતી વખતે પગ નીચે મુકવાનું ઢીંચણિયું લાટકાવેલું પણ જોયું છે. ખેલૈયાઓને જજ કરતી વખતે કેડિયાની નીચે મમ્મી કે બહેનનું સલવાર પહેરેલું પણ જોવા મળી જાય છે. ઈનોવેશનના નામે હવે એલઈડી લાઇટ્સ, યુવી લાઇટ્સ, રેડિયમ ટેપ્સ અને લેસર લાઇટ્સ લગાડેલી જોઈ છે. સાયકલના વ્હીલ સાથે ગરબા ગાતા ખેલૈયાના ફોટા છાપામાં આવી ગયા છે. હવે હેર સ્ટાઇલની રીતે મેદાનો હાર્દિક પંડ્યા, શિખર ધવન અને કોહલીના અંતેવાસીઓથી ઉભરાય છે. સરવાળે આમિર હોય કે ઝૂંપડપટ્ટીનો વાસી હોય, 'માના આંગણે સૌ સરખા' ઉક્તિ સાચી ઠરતી લાગે છે.
કપડાં સિવાય પણ ખેલૈયાઓમાં દર વખતે નવું શું કરવું એની હોડ ચાલતી હોય છે. આમાં વર્ષો પહેલા બરોડાવાળા જે ઘો ઘાલી ગયા છે એના પરિણામે ખેલૈયાઓની ત્રણ ત્રણ પેઢીની નવરાત્રી ડિપ્રેસનમાં ગઈ. બન્યું એવું કે પરંપરાગત રીતે આપણે ત્યાં ચાર કાઉન્ટના બે તાળીના ગરબા ગાવાનો રિવાજ હતો. સ્ત્રીઓ ત્રણ તાળીના ગરબા કરતી. પણ બરોડાની બાયડી પૈણી લાવનારાઓ કે બરોડા જઈને બે ચોપડી ભણી આવનારા લોકો એમના બરોડાનો ઝંડો હેઠે મુકવા તૈયાર જ નહોતા! અમારે બરોડામાં તો એકલું દોઢિયું જ થાય. અમારે બરોડામાં તો બધા સર્કલમાં એકજ સ્ટાઈલથી ગરબા કરે! તમારું ભલું કરે ભોગીલાલ, તમે એલેમ્બિકના પ્લાન્ટમાં કન્વેયર બેલ્ટ પર કફ સીરપની બાટલીઓ સરકતી જોઈ હોય એનું અનુકરણ ગરબામાં કરો તો અમારે પણ કરવું ફરજીયાત છે? તમારું દોઢિયું તમારા વડોદરાનું લોકનૃત્ય હશે, અમારે તો આખા ગુજરાતનું સાચવવું પડે. અમને વડોદરું પકડીને બેસી રહેવું ન ફાવે. અમારી પબ્લિક માથે પાઘડીનો ભાર ખમે છે એ ય ઘણું છે, બાકી શહેરના સંસ્કારનો બોજ તો ટ્રાફિકમાં પણ રાખે એવી નથી. કમનસીબે આ સાંસ્કૃતિક આક્રમણને ખાળનારું કોઈ ન નીકળ્યું! અહીંની પબ્લિક પાસે પણ એવા દોઢિયા અઢિયા કરવાનો કે સર્કલ કરવાનો ટાઈમ પણ ક્યાં હતો! તો પણ અહીં અમદાવાદ બોર્ન કંફ્યુઝ્ડ બરોડીયનોનો એક મોટો વર્ગ અસ્તિત્વમાં આવ્યો જે પોતાને આવડે એવા સ્ટેપને દોઢિયુ, પોપટીયુ, હીંચ, હુડો અને ચિચુડોનું નામ આપીને મઝા કરતો થઇ ગયો. હજી બરોડાવાળા દોઢિયામાં ગોળ ગોળ ફરે છે જયારે અહી તો એવી સ્ટાઇલ્સ ડેવલપ થઈ છે જેના સ્ટેપ્સ વર્તુળાકારના બદલે સીધી દિશામાં કરો તો ઢોલવાળો સમ પર આવે એ પહેલા તમે અમદાવાદથી સીધા વડોદરા પહોંચી જાવ!
કમનસીબે ગરબામાં જેટલી વરાયટી ડ્રેસમાં અને સ્ટેપ્સમાં જોવા મળે છે એટલી ફૂડમાં નથી મળતી. ત્યાં ખીચા, ઢોકળા, મેગી, ભાજીપાઉં અને વડાપાઉં જેવા, યુવા ફિલ્મ ક્રિટિકની ભાષામાં કહીએ તો ચવાઈને કુથ્થો થઈ ગયેલા, ફૂડ મળે છે. અરે દોસ્તો તમારી ક્રીએટીવીટી ઓછી પડતી હોય તો અમે નવા નામ આપીએ પછી એમાં શું નાખવું એ તમે નક્કી કરી લેજો! જેમ કે ચોકલેટ પ્રાઈમ પાઉં (વડાપાઉં), કેપુચિનો પાણીપુરી (પાનીપુરીમાં કોફી), લેટ ફ્રાઈડ બ્રેડ એન્ચીલાડા (સવારની વધેલી રોટલી વઘારીને બને એ), લસણની ચટણીનો આઈસ્ક્રીમ, માર્ગારીતા પોટેટો ફ્લેટ રાઈસ (ચીઝ બટાકા પૌઆ) અને ખીચું મેથીનો સાલસીનો જેવી સાવ નવી આઈટમ્સ રજુ કરી શકાય! યાર, કંઈ નહીં તો એટલીસ્ટ નામ તો નવા લાવો!
મસ્કા ફન
કિંજલ: જલ્દી ચલ અલી 'કુમકુમના પગલાં પડ્યા ...' ગરબો ચાલુ થયો.
પિંકલ: તું જા. મારો પગ પોદળામાં પડ્યો છે તે ધોઈને આવું.
