Wednesday, May 25, 2016

જાતે રાંધવાના અનુભવ

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૨૫-૦૫-૨૦૧૬

પત્ની વેકેશનમાં એના પપ્પાના ઘેર જાય ત્યારે જાતે રાંધવાનો અનુભવ કરવા જેવો છે. હવે તો પુરુષો રાંધતા શીખી ગયા છે અથવા શીખી રહ્યા છે. છતાં પણ હજુ જેમને ખરેખર રાંધતા આવડે છે એવા પુરુષો માઈનોરીટીમાં છે. આવા પુરુષો સામાન્ય રીતે રેસ્ટોરન્ટમાં શેફ તરીકે અથવા સેન્ડવીચ કે ભાજીપાઉંની લારી ઉપર જોવા મળે છે. કમનસીબે બેઠાખાઉ પતિવર્ગને જાતે ચા બનાવતા પણ નથી આવડતી અને એ બનાવવા જશે તો કાં તપેલી બાળશે, ચા ઢોળશે, ઓછી કે વધુ બનાવશે, ડબલ ખાંડ નાખશે કે પછી ‘આના કરતાં તો બહાર લારી પર પી લેવી સારી’ એવો અનુભવબોધ લઇને એ ગેસ પર ચોંટેલી ચાનો કીચડ મ્હોં લુછવા રાખેલા નવા નેપકીનથી લુછીને કામ વધારશે.

પત્ની પિયર હોય અને ઘરમાં આ નરબંકો એકલો હોય ત્યારે કામવાળાને જલસા હોય છે. ‘મુ આયો તો ... પણ બાયણે તારુ અતુ એટલે પાસો જયો...’ કહી દે એટલે વાત પૂરી. પછી જેના રસોડાની ચોકડીમાં ઉભરાયેલી ચાથી બગડેલી તપેલીઓ પડી હોય, ચાના કૂચા સહિતની ગળણી અને દુધની મલાઈદાર તપેલીઓ ‘કોઈ આવશે... અને ધોશે’ એવા ભાવ સાથે દુર્ગંધ ફેલાવતી પડી હોય એ પાછો ઓફિસમાં કલીગ આગળ ટાઈમ મેનેજમેન્ટની ડંફાશ મારતો જોવા મળશે!

દરેક પરણેલા પુરુષને ‘આઝાદી’ નામની એક સાળી હોય છે જેની ભગીની સાથે એના વિવાહ સંસ્કાર થયા હોય છે. (અહીં અમે સમકાલીન અને દીર્ઘકાલીન - એટલે કે લાંબા સમયથી ચોંટેલા - એવા સાહિત્યકારોની લાગણીને ઠેસ ન પહોંચે તે માટે આ ઘટના માટે વપરાતા પ્રચલિત શબ્દો નથી વાપર્યા એ ખાસ નોંધવું.) આ પરિસ્થિતિમાં એને ખરેખર આઝાદીનો અનુભવ આ ‘મામા મહિના’માં જ થાય છે જયારે બાળકો સહીત પત્ની એના પિયર જાય છે. આ મામા મહિનો જ ગુજુ માટીડાને વગર દારુએ રાજાપાઠમાં લાવી દેવા માટે કાફી છે. આ કેફમાં એ પત્નીની ગેરહાજરીમાં ખાઉગલીમાં જલસા મારવા નહિ જાય કે દોસ્તારોને ઘરે બોલાવીને પાર્ટીઓ નહિ કરે, એનું પ્રોમીસ તો આપી જ દે છે ઉપરાંત એ ઘરે જાતે રસોઈ કરીને ખાશે એવી જીભ પણ કચરી નાખે છે. અને કઠણાઈની શરૂઆત અહીંથી જ થાય છે.

બે-ત્રણ ટંક તો જાણે પત્નીએ બનાવી આપેલા થેપલાથી નીકળી જતા હોય છે. એ પછી મોડા ઉઠવાને કારણે ટીફીન બનાવવાનું રહી જાય કે સાંજે મોડા ઘરે પહોંચવાના કારણે રસોઈનો ટાઈમ ન રહે ત્યારે ઘરમાં લાવી રાખેલા બ્રેડ અને ‘રેડી ટુ કૂક’ ઇન્સ્ટન્ટ સૂપનો વારો આવે છે. પછી સમજાય છે કે આના કરતાં તો કફ સીરપમાં બ્રેડ બોળીને ખાધી હોય તો વધુ મજા આવે! રેડી ટુ કૂક ઇન્સ્ટન્ટ સબ્જીમાં પણ ઝોલ થયા પછી એ અખતરાનો પણ અંત આવે છે. આ દરમ્યાનમાં રામલાની હાર્ડડીસ્કમાં માંજવામાં ક્યા પ્રકારના અને કેટલા વાસણો આવ્યા એનો ડેટા ‘સેવ’ થતો હોય છે. ફ્રીઝમાંના બરફ અને સોફ્ટડ્રીંક પર પણ એની નજર રહેતી હોય છે, કારણ કે ‘શેઠાણી’ આવે ત્યારે એણે આ બધું જ પોપટની જેમ બોલવાનું હોય છે. જોકે સ્માર્ટ હસબંડો રામલા સાથે સીધું સેટિંગ પાડી જ લેતાં હોય છે.

‘રસોઈ’નાં મામલે પતિ નામનું ઊંટ પહાડ નીચે આવે છે કારણ કે એ કામને એ લોકો ‘ટુ મિનીટ્સ ઇન્સ્ટન્ટ નુડલ્સ’ બનાવવા જેટલું સરળ ગણતા હોય છે. ફક્ત નૂડલ્સ ઉપર હાથ અજમાવ્યા પછી એને સમજાઈ જાય છે કે આમાં ‘ટુ મિનીટ્સ’ એટલે ઉકળતા પાણીમાં નુડલ્સ નાખ્યા પછી એ રંધાઈ જાય ત્યાં સુધી લાગતો સમય જ! એમાં સોસ પેન, ગેસ લાઈટર, સાણસી, ચમચો, ડીશ, ચમચી અને નૂડલ્સના પેકેટો શોધવામાં લાગતો સમય ગણત્રીમાં લેવામાં આવતો નથી. નૂડલ્સમાં પાણી પણ નાખવાનું હોય છે અને એ ગોળીમાં ભર્યું હોય તો ઠીક છે નહિ તો વોટર પ્યુરીફાયર કેવી રીતે ચાલુ કરવું એ પૂછવા પત્નીને ફોન કરવો પડે છે. સાથે સાથે કામકાજનો હિસાબ પણ આપવો પડે છે. ઉકળતા પાણીમાં નૂડલ્સ નાખ્યા બાદ ફેસબુક અને વોટ્સેપ ચેક કરવાની લ્હાયમાં નૂડલ્સ બળી જવાના કિસ્સાઓ પણ બનતા હોય છે. પછી નૂડલ્સ ખાતી વખતે જાતક વિચારતો થઇ જાય છે કે આ નૂડલ્સ છે કે કબૂતરનો માળો જેને હું ચમચીના ફટકાથી તોડી તોડીને ખાઈ રહ્યો છું?


જોકે નુડલ્સમાં તો પાણીમાં વધારો-ઘટાડો કરવાનો અવકાશ હોય છે. પણ પ્રેશર કુકરમાં ખીચડી મુક્યા પછી બ્લાઈંડ ગેમ શરુ થાય છે. મોટેભાગે તો સીટીઓ ગણવામાં ભૂલ થવાના લીધે જેને ખીચડી બનાવવા ધારી હોય એ નહાતી વખતે એડી ઘસવાના પથ્થર જેવી કડક કે પછી ટર્મરિક સૂપ જેવી પ્રવાહી રહી જાય છે. એમાં પ્રમાણભાન તો રહે જ શાનું? એટલે એક ટંક માટે બનાવેલી રસોઈ ત્રણ ટંક ચાલે એટલી બને છે અને આવી ઢંગધડા વગરની રસોઈના નિકાલનું કામ એ કોઈ લાશનો નિકાલ કરવા કરતાં પણ અઘરું છે!

આમાં વાંધો ફક્ત એવા જાતકોને નથી આવતો જે રસોઈકળા સુપેરે જાણતા હોય. આવા બત્રીસ લક્ષણા લોકો માટે એક લોકોક્તિ છે,

વર રાંધણીયો, વર સાંધણીયો, વર ઘમ્મર ઘંટી તાણે,
પરણનારીના ભાગ્ય હોય તો બેડે પાણી આણે !

મોટેભાગે જે કન્યાઓ એ ગૌરી વ્રત વખતે મહાદેવજીને આખ્ખા ચોખા ચઢાવ્યા હોય એ આવા વરને પામે છે. એમને એમના વરજીને એકલા મુકીને જતાં જરા પણ ચિંતા થતી નથી કારણ કે આવા માટીડા ઘાણીના બળદ જેવા હોય છે જેને ખુલ્લા મેદાનમાં છુટ્ટા મુકો તો પણ ગોળ ગોળ જ ફરે! તમારે કેમનું છે?

મસ્કા ફન

બોલીવુડની હિરોઈનોએ ​હવે બોયફ્રેન્ડના નામનું ટેટુ કરાવવાને બદલે ચોક-ડસ્ટરની પ્રથા શરુ કરવી જોઈએ - રોજ નવું ! ​ 
 
--
નોંધ : આર્ટીકલ અને ઈમેજ અખબારમાં પ્રકાશિત આર્ટીકલ કરતાં અલગ હોઈ શકે છે.

Wednesday, May 18, 2016

અસલી નકલી

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૮-૦૫-૨૦૧૬ 


જાણીતા વ્યંગકાર રશિદુલ હસન નકવી ઉર્ફે સાગર ખાય્યામીનો એક જાણીતો શેર છે, 

   बनिये जब धनिये में घोड़े की लीद मिलायेंगे,
   वो दिन नहीं है दूर जब हम हिनहिनायेंगे|


અને તમે નહિ માનો પણ ફૂડ એન્ડ ડ્રગ્ઝ ખાતાએ પકડેલા મરી-મસાલા અને અન્ય ખાદ્ય પદાર્થોમાં થતી ભેળસેળના કિસ્સાઓમાં ધાણાજીરુંમાં ઘોડા-ગધેડાની લાદની ભેળસેળના કિસ્સાઓ સામેલ છે! જોકે અમે કોઈ જણ જેવા જણને હણહણતો કે ભૂંકતો સાંભળ્યો નથી, કદાચ લાદને પણ સુપથ્ય અને ખુશબોદાર બનાવીને ભેળવવામાં આવતી હશે. બાકી મરીમાં પપૈયાના બીયા, લાલ મરચામાં લાકડાનો વ્હેર, ચાની ભૂકીમાં લોખંડની કણીઓ, દળેલી ખાંડમાં સોજી કે સોડા, ચોખ્ખા ઘીમાં પ્રાણીજ ચરબી, ટોમેટો કેચપના નામે કોળાનો રંગેલો પલ્પ, રાઈમાં કોલસાની ભૂકી અને દૂધની અંદર સ્ટાર્ચની ભેળસેળ સામાન્ય છે, અત્યારે તો હવે ઝેર પણ અસલી મળતું હશે કે કેમ એ સવાલ છે.

સરકાર ઘેર બેઠા ભેળસેળ પકડી પડવા માટેના ટેસ્ટની યાદી બહાર પાડે છે, પણ નકલી માણસોને કેવી રીતે પકડવા? નકલી પોલીસ દ્વારા તોડ-પાણી કરવામાં આવ્યા હોય એવા કિસ્સાઓ છાપામાં છાશવારે છપાતા હોય છે. ગામડાઓમાં કંઈ કેટલાય ડીગ્રી વગરના ઉઘાડપગા ડોકટરો ‘પ્રેક્ટીસ’ કરતા હોય છે. તાજેતરના ડીગ્રી વિવાદ પછી અમને એ વિચાર આવે છે કે આ તો એક સર્ટીફીકેટ છે કે જેની ખરાઈ કરી શકાય છે, પણ આપણી આજુબાજુ કેટલાય ફેક માણસો ફરતાં હોય છે જેમને આસાનીથી ચકાસી શકાતાં નથી. કોઈના દાંત તો કોઈના વાળ નકલી હોય છે. કોઈના સ્માઈલ પ્લાસ્ટિકીયા તો કોઈના આંસુ મગરના હોય છે. કોઈની ગરીબી સરકારી યોજનાઓનો લાભ લેવા માટે ને કોઈની અમીરી લોન લઈ ભાગી જવા માટે હોય છે. સીલીકોન વેલીમાં તંગી સર્જાય એટલું સીલીકોન હવે માનવ અંગોમાં નખાય છે. પ્લાસ્ટીકના ફૂલ તો હોય છે જ, પણ હવે એના ઉપર નકલી મધમાખી બેસાડેલી જોવા મળે છે!

દમયંતીના સ્વયંવરમાં નકલી નળ રાજા બનીને આવનાર દેવો વચ્ચે અસલ નળ રાજાને દમયંતી આંખોનાં ભાવથી ઓળખી વરમાળા પહેરાવી દે છે. અત્યારે તો મોબાઈલ પર એક રીંગ મારીને કે પછી આઈ.ડી. પ્રૂફ માગીને ખાતરી કરી શકાય છે. કેશ પેમેન્ટ માટે આંગડીયા પણ આ જ રીત અપનાવે છે. પ્રભુ શ્રી રામ તો સમજતા હતા કે સુવર્ણનું મૃગ હોઈ જ ન શકે (न भूतपूर्वं न कदापि वार्ता हेम्न: कुरंग न कदापि दृष्ट) છતાં પણ એ સીતાજીના આગ્રહવશ દોડ્યા હતા! એમાં વાંક સોનાનો છે. આજે પણ ચમકાવી આપવાના બહાને સોનાના દાગીના કુકરમાં બાફવા મૂકી અને પછી સરકાવી લેનારા ફાવે છે. 

હિન્દી ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં તો ‘અસલી-નકલી’ નામની ફિલ્મ પણ બનેલી છે જેમાં દેવ આનંદ-સાધના હતા. આઈ. એસ. જોહરે રાજેશ ખન્ના અને શશી કપૂરના ડુપ્લીકેટ રાકેશ ખન્ના અને શાહી કપૂરને લઈને ફાઈવ રાઈફલ્સ નામની ફિલ્મ પણ બનાવી હતી. ખુદ રાજેશ ખન્નાએ ‘સચ્ચા જુઠા’ નામની ફિલ્મમાં હીરો અને વિલનનો ડબલ રોલ નિભાવ્યો હતો! એમાં ખલનાયક ખન્ના કલાઇમેકસમાં સરખા દેખાવનો લાભ લઇ હીરોને વિલન ઠરાવીને છટકી જ જાત, પણ હીરોનો કૂતરો એના માલિકને ઓળખી બતાવે છે. પછી કોર્ટ પણ આ ઓળખવિધિ માન્ય રાખે છે! કોઈ કોર્ટમાં કૂતરાએ સાક્ષી આપી હોય એવો કદાચ એ પહેલો કિસ્સો હશે.
ગમે તેમ પણ અસલી એ અસલી. અમને તો ફિલ્મોમાં પણ રીમેઈકના નામે અસલ ફિલ્મની થતી નકલ પ્રત્યે સુગ છે. નકલ કોઈ હિસાબે અસલનું સ્થાન લઇ શકે જ નહિ એવું અમારું દ્રઢ પણે માનવું છે. ‘ડોન’ એક એવી ફિલ્મ હતી જેમાં અમિતાભ અસલ ડોનના એન્કાઉન્ટર પછી પોલીસના બાતમીદાર તરીકે નકલી ડોન બને છે. એમાં અસલ ડોન જયારે કહે કે ‘ડોન કા ઇન્તજાર તો ગ્યારહ મુલ્કકી પુલીસ કર રહી હૈ’ ત્યારે અમારા જેવા બચ્ચનના પંખા તો કહે કે ‘ભઈલા, પાંચ પચ્ચી મુલ્ક વધારે કીધા હોત તો પણ અમને વાંધો નહોતો’ કારણ કે ફિલ્મમાં એનો એવો રૂઆબ હતો! એ કહે કે ‘ડોન કો પકડના મુશ્કિલ હી નહિ નામુમકીન હૈ’ તો લાગે કે એને પકડવો ખરેખર મુશ્કેલ હશે. હવે એની સામે રીમેઈકના નામે બબ્બે ‘ડોન’ બને, એમાં પણ ચોર-પોલીસ રમવા જાય તો સૌ પહેલા પકડાય એવો જમરૂખ ‘ડોન’ હોય અને એની પાછળ પાછી ઇન્ટરનેશનલ પોલીસ લાગેલી હોય! આ બધું ક્યાંથી ગળે ઉતરે પ્રભુ! તમે રીંછોલ ગામના આઉટ-પોસ્ટ જમાદાર પથુભાને વરધી આપો તો સાડા-ત્રણ કલાકમાં આવા અગિયાર ડોન પકડી લાવે! અમને જમરૂખ મળે તો કહેવું છે કે ”ડોન-બોનની ભગીનીના વિવાહ-સંસ્કાર કરવાનું પડતું મેલ અને તારાથી અડધી ઉંમરની છોડીઓ સાથે ગીતો ગાયા કર. આ બધું તો જે’નઅ શો’ભઅ ઈન જ શો’ભઅ”.

અસલી અને નકલી, ખોટું અને ખરું આ બે વચ્ચે ભેદ શોધવો આસાન નથી. જીંદગીનાં પ્રસંગો કંઈ હિન્દી ફિલ્મમાં જેમ હીરોની મૂછો નથી કે હિરોઈનનો બાપ જેને ઉખાડીને હાથમાં આપી દે. જિંદગી કોઈ ટીવી સીરીયલ નથી કે એક એસીપી અઠવાડિયામાં પાંચ કેસ સોલ્વ કરી નાખે. અહીં તો પોલીસ, વકીલો અને ન્યાયાધીશો વીસ-પચ્ચીસ વરસ મથામણ કરે ત્યારે નક્કી થાય કે ખૂન થયું હતું, પણ ગુનો સાબિત નથી થતો. માલવિકાગ્નીમીત્રની શરૂઆતમાં કવિ કાલિદાસ કહે છે કે ‘संत: परिक्ष्यांतरद भजन्ते, मूढ: परप्रत्ययेन बुद्धि:’ અર્થાત વિદ્વાનો પોતાની રીતે પરીક્ષણ કરીને સાચા ખોટાનો નિર્ણય કરે છે જયારે અલ્પમતિઓ બીજાના અભિપ્રાય ઉપર આધાર રાખે છે. આપણે પણ એમ જ કરવું.

મસ્કા ફન

તરે છે લોખંડ ને ડૂબે છે લાકડા બકા,
લે વાંચ, આ ભેળસેળના આંકડા બકા.

Wednesday, May 11, 2016

રોગ, શત્રુ અને ધૂળને ઉગતાં જ ડામી દેવા

 કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૧-૦૫-૨૦૧૬
તાજેતરમાં અમદાવાદ ઉપર ત્રાટકેલા સેન્ડ-સ્ટોર્મે ઘણા પ્રશ્નો ઉભા કર્યા હતા. જેમ કે જેમણે કોઈ ડોશી સામે ઉંચી આંખ કરીને જોયું ન હોય એવા ડોહાઓના ધોળામાં પણ ધૂળ પડી હતી. જે લોકો લાંબા વાળ-દાઢી ધરાવતા હતા એ લોકોનો દેખાવ ડાયરેક્ટ સિંહસ્થ કુંભમેળામાંથી આવ્યા હોય એવો થઇ ગયો હતો. પોપકોર્નના સ્ટોલ ધારકોનો તૈયાર માલ શબ્દશ: ધૂળધાણી થઇ ગયો હતો. જે લોકોની ગાડીઓ માત્ર દર ચોમાસે ધોવાતી હતી એવા લોકો ધૂળ ઝાપટતા જોવા મળ્યા હતા. બાકી હોય એમ છાંટા પડ્યા, જેના કારણે કાદવ થવાથી એમણે કમને ગાડીઓ જાતે ધોવી પડી હતી. આમ થવાથી અમુક ગાડીઓ તો ધ્રુસ્કે ચડી હશે. આવા કપરા સમયમાં પણ યોગનાં આરાધકોએ જે રીતે જોરશોરથી ભસ્ત્રિકા, અનુલોમ-વિલોમ અને કપાલ ભાતિ પ્રાણાયામ કરીને વાતાવરણની ધૂળ શોષી લેવાનો યથાશક્તિ પ્રયત્ન કર્યો હતો એ બતાવે છે કે માનવતા હજી મરી પરવારી નથી!

રણમાં ડમરીઓ ઉઠી એમાં ગુજરાતનું વાતાવરણ ધૂળમય થઈ ગયું. આ ડમરીઓનું તો કામ જ ઊઠવાનું અને શમવાનું છે. પણ આ ધૂળ અને તડકાને કારણે આ શહેરની મહિલાઓ, અને હવે તો ફેરનેસ ક્રીમની જાહેરાતોથી પ્રભાવિત પુરુષો પણ, બુકાની બાંધીને ફરે છે. આમ તો અમદાવાદને અને ધૂળને જુનો સંબંધ છે. જહાંગીરે અમદાવાદને ગર્દાબાદ કહ્યું હતું. અમદાવાદ સાબરમતી નદીના તટ પર વસેલું રેતાળ શહેર છે. કવિ ‘આદિલ’ મન્સુરીએ અમદાવાદ છોડતાં વતનની ધૂળથી માથું ભરી લેવાની બહુ ભાવુક વાત કરી હતી. સવારે નીકળીને સાંજે ઘરે આવતો અમદાવાદી મુનસીટાપલીની કૃપાથી માથામાં એટલી ધૂળ સાથે પાછા ફરે છે કે શેમ્પૂ બનાવતી કંપનીઓ ખોડાને બદલે જો માથામાંની ધૂળ ધોવા માટે ખાસ શેમ્પૂ બહાર પડે તો કંપનીના શેરમાં તેજીની સર્કીટ લાગે. ગટરોનું ડીસિલ્ટીંગનું કામ કરતા કોન્ટ્રકટરોનું ગુજરાત ટેરીટરીનું અડધું ટર્નઓવર અમદાવાદીઓના માથામાંથી ગટરમાં ગયેલી ધૂળને કારણે આવે છે, એવી પણ અંદરની વાત મુનસીટાપલીના અમારા એક ઓળખીતા એન્જીનીયર કરતાં હતા. અમદાવાદી ધૂળમાંથી પણ ધંધો શોધી કાઢે એ વાત સાવ ખોટી નથી.

અમદાવાદ અને ખોદકામને જુનો સંબંધ છે. પણ અમદાવાદમાં ખોદકામ કર્યા વગર પણ ખાડા પડે છે જે ભૂવાના નામથી ઓળખાય છે. ઘણા અમદાવાદની ધૂળ માટે ભૂવાને જવાબદાર ગણાવે છે. પરંતુ અમે તે સાથે સહમત નથી. ભૂવા ધૂળ વિરોધી છે. એ પોતાની અંદર માટી ખેંચી લઇ વરસાદી ગટરો થકી નદીમાં ઠાલવી દે છે. જોકે મુનસીટાપલીને ભુવાની આ પ્રવૃત્તિ પસંદ ન આવતાં તે નવી માટી લાવી ભૂવા પુરવાનું કામ કરે છે. આ પ્રવૃત્તિ વર્ષોથી ચાલતી આવે છે અને બીજા વર્ષો સુધી ચાલ્યા કરશે, તો આ અંગે કોઈએ હરખશોક કરવો નહીં. જોકે કામિનીની કમનીય કમર જેવા વળાંકો ધરાવતી અમદાવાદની સડકો પર પડેલા ભૂવાઓને અમદાવાદના ગાલ પર પડેલા ખંજન ગણતા કવિઓ આ પ્રવૃત્તિનો વિરોધ કરે તો નવાઈ નહિ.

એક વાયકા પ્રમાણે મુનસીટાપલીના અધિકારીઓ બાદશાહનો ખજાનો શોધવા માટે બારેમાસ ઠેર ઠેર ખોદકામ કરાવતા હોય છે, જેથી બજેટની ખાધ પૂરી શકાય. આ ખોદકામને કારણે ખાડાની ધૂળ રસ્તા ઉપર આવી જાય છે. વાહનચાલકો સાંકડા રસ્તા ઉપર પથરાયેલી આ ધૂળ પર બેરહમીથી પોતાના વાહનો ચલાવે છે. ધૂળ હલકી હોવાથી હવામાં ઉડે છે. અને લોકોના કપડા, આંખો, માથામાં પડે છે. આમાં વાંક ધૂળનો થયો કહેવાય. એટલીસ્ટ જો આ ઘટનાની વિજીલન્સ ઇન્ક્વાયરી થાય તો ચોક્કસ આવું કોઈ તારણ બહાર આવે. ખાડા ખોદનારને ક્લીનચીટ અને ધૂળ ‘હલકી’ હોવાને લીધે ઉડે છે એમાં ધૂળ દોષિત જણાય છે, એવું કંઈક તારણ નીકળે. કેમ, યુ.પી.ના દોંડિયા ખેરા ખાતે દટાયેલું સોનું શોધવા આર્કિયોલોજીકલ સર્વે ઓફ ઇન્ડિયાએ કરેલા ખર્ચા બાબતે કોઈએ પૂછ્યું છે?

ધૂળના અનુભવ વિષે એક કવિએ કૈંક આ મતલબનું કહ્યું છે “ઉમ્રભર હમ યુંહીં ગલતી કરતે રહે, ધૂલ ચેહરે પે થી ઓર હમ આયના સાફ કરતે રહે”. અમને તો આ કવિ આળસુ જણાય છે. ચહેરા પર ધૂળ જામે તો તરત વોશબેસીન પર ધોઈ નાખવાની હોય. અરીસો હોય અને વોશબેસીન ન હોય એવું ભાગ્યે જ બને. જોકે ઉપરોક્ત શેરમાં કવિ અરીસો સાફ કરવાની મહેનત તો કરે છે એટલે એમને આળસુ ન ગણી શકાય. એવું બની શકે કે લખનાર જે વિસ્તારમાં રહેતાં હશે ત્યાં પાણીની તંગી હોય. આ ઘટનાનું મૂળ ટેન્કર માફિયાઓ હોઈ શકે જેમના કારણે માણસોના ચહેરા પર ધૂળના થર જામી જાય. સરકારે આ અંગે ઘટતું કરવું જોઈએ એવી સલાહ પણ કોઈ આપી શકે.

જોકે ધૂળ આંખોમાં પડતી હોય કે ધોળામાં, સૌ એનાથી બચવાના ઉપાયો કરે છે. ગૃહિણીઓ બારી-બારણાં બંધ કરે છે, ધૂળને બદલે પછી ગરમીની બુમો પાડે છે. રોગ, શત્રુ અને ધૂળ ઉગતી જ ડામી દેવામાં માનનારા કેટલાક લોકો ધૂળ પર પાણી છાંટી પોતે ધૂળની સમસ્યામાંથી બચી બીજાને કાદવની સમસ્યામાં અને દેશને પાણીની સમસ્યામાં ધકેલે છે. અમેરિકામાં તો ધૂળથી બચવા ખાલી પ્લોટમાં ઘાસ ઉગાડવાના નિયમો છે, આમ છતાં છોકરીના નામધારી સાયક્લોન અને હરિકેન અમેરિકાને અવારનવાર ધૂળમય કરી નાખે છે. અને એક આપણે છીએ જે તહેવારો ધૂળેટી જેવું નામ આપી ધૂળનો મહિમા વધારીએ છીએ. અને તોયે પાછાં લોકો અસહિષ્ણુતાની ફરિયાદો કરે છે !

મસ્કા ફન : ભારતમાં પ્લસ સાઈઝ કરતાં માઈનસ સાઈઝ સ્ટોર્સની વધારે જરૂરીયાત છે.

Wednesday, May 04, 2016

ટાઈમ પાસ કરવાની કળા

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૦૪-૦૫-૨૦૧૬

શાયર ખલીલ ધનતેજવી લખે છે કે,
 
બે જણા આવ્યા, મળ્યા, છુટા પડ્યા ઘટના વગર,
જાણે આખું ચોમાસું ચાલ્યું ગયું ગાજ્યા વગર.

શાયરને અહી જે ‘ઘટના’નો ખાલીપો લાગે છે કે અભાવ સાલે છે એ આપણે ત્યાં મોટેભાગે ‘સમય પસાર’ કરવાની ક્રિયા હોય છે એવું અમારું માનવું છે. આપણે ત્યાં એ ઘટનાને ‘ટાઈમ પાસ’ કહે છે અને એ બે કે વધુ જણ નિષ્પ્રયોજન ભેગા થાય અને ત્યાર પછી દુષ્કરમાં દુષ્કર કામ કરવામાં લાગતા સમય કરતાં પણ વધુ સમય સાથે વિતાવતા હોવા છતાં કોઈ નોંધપાત્ર કામ થતું જણાય નહિ ત્યારે બનતી ઘટના છે. આમાં જે સમય પસાર થાય છે એનું કોઈ નિશ્ચિત માપ હોતું નથી. મોટે ભાગે તો ઉભયને એ બાબતની જાણ પણ હોતી નથી. એટલા માટે જ કહેવાયું છે કે कालो न यातो वयमेव याता. અર્થાત આ ટાઈમ પાસ નામની આ ઘટનામાં સમય નહિ પણ આપણે જ પસાર થતા હોઈએ છીએ. કમનસીબે આવા ગાજ્યા વગર ચાલ્યા જતા ચોમાસા આપણી રાષ્ટ્રીય સમસ્યા પણ છે.
 
ટાઈમપાસ કરવો એ પણ એક કળા છે અને એ આપણા દેશની પ્રજાને સુલભ અને સહજ સાધ્ય છે. આપણે ત્યાં કેટલાય લોકો એવા મળશે જેમને દિવસ પૂરો થાય ત્યારે ખબર પડતી હશે કે તેઓ આખો દિવસ નવરા હતા! આ દરમ્યાન એ લોકોએ જે કંઈ પણ કર્યું હોય એને ‘ટાઈમ પાસ’ કહે છે. અહીં કશું યે કર્યા વગર દિવસ જતો રહે અને ખબર પણ ન પડે એ કારીગરી છે.

आहार निद्रा भय मैथुनं च આ ચાર ઐહિક ક્રિયાઓ મનુષ્ય અને પશુઓમા સામાન્ય છે. આનાથી અધિક કોઈ કાર્ય કર્યા વગર જે આ દુનિયામાંથી વિદાય લે છે એ જીવ અહીં ફક્ત ટાઈમ પાસ કરવા માટે આવ્યો હતો એમ કહી શકાય.

અમુક કિસ્સાઓમાં એક વ્યક્તિની કોઈ વિષય કે શોખ માટેની લગની બીજા માટે અમથો ટાઈમ પાસ હોય એવું બને. પાંચ દિવસની ક્રિકેટની ટેસ્ટમેચ રસથી જોનારા માટે T20ના શોખીનો આવું જ માનતા હોય છે. જયારે શરીરને કસરત મળે એવી રમતને પ્રાધાન્ય આપનારા માટે ક્રિકેટ પોતે જ એક ‘વેસ્ટ ઓફ ટાઈમ’ છે.

ટાઈમ પાસ કરવા માટે આજકાલ મોબાઈલ ગેમ્સનો ઉપયોગ વ્યાપક છે. આ પ્રવૃત્તિ એટલી બદનામ છે કે ચિંતકોને માણસ મોબાઈલ વાપરે છે કે મોબાઈલ માણસને વાપરે છે એવા પ્રશ્નો પૂછવાનો મોકો મળી જાય છે. મોબાઈલમાં અને ખાસ કરીને સોશિયલ મીડિયા પર રમાતી ગેમ્સમાં બીજાને ઢસડવાથી લાઈફ અને પોઈન્ટ મળે છે, એટલે એ કારણસર નવરેશો અને નવરીશાઓ અન્ય લોકોને ગેમ્સ રમવાની રીક્વેસ્ટ મોકલતા ફરે છે. આ ટોટ્ટલ ટાઈમ પાસ છે કારણ કે આ રીતે કમાયેલા પોઈન્ટસથી ન તો ખરીદી પર ડિસ્કાઉન્ટ મળે છે કે ન સ્કૂલ-કોલેજના એડમિશનમાં રિઝર્વેશન મળે છે.

એક સંસ્કૃત ઉક્તિ પ્રમાણે બુદ્ધિમાન વ્યક્તિઓનો સમય કલા, સાહિત્ય કે શાસ્ત્ર વિષયક ચર્ચામાં પસાર થતો હોય છે, પણ ‘ટાઈમ પાસ વાતો’ની તો વાત જ નિરાળી છે. જેમ ચેઈન સ્મોકર્સ એક સિગારેટ બુઝાય એ પહેલા જૂની સિગારેટથી નવી સિગારેટ સળગાવી લે છે, એમ જ વાતચીતમાં ટાઈમપાસ કરવા માટે “બીજું શું ચાલે છે?” પૂછવાનો ઉપક્રમ છે. એક વાત પૂરી થવા આવે એવું લાગે અને વાતચીતનો દીવડો રાણો થવા માંડે ત્યારે જ ‘બીજું શું ચાલે છે?’ પૂછીને એને ફરી પ્રદીપ્ત કરવામાં આવે છે. જોકે એક કરતાં વધારે વખત ‘બીજું શું ચાલે છે?’ પૂછનારે હિંસક પ્રત્યાઘાતોનો સામનો કરવા તૈયાર રહેવું જરૂરી છે.

વર્કિંગ દિવસે રજા મુકીને જાનના આગમન સમયે લગ્ન પ્રસંગે પહોંચી જનાર લોકો ભોજનના સમય સુધીનો સમય પસાર કરવા માટે ગપસપ કે કુથલીનો રસ્તો અપનાવતા હોય છે. આવા લોકો તો જેની સાથે આડે દિવસે ‘કેમ છો?’ કહેવાનો પણ સંબંધ ન હોય એવી વ્યક્તિ સાથે ટાઈગર શ્રોફ છાતી ઉપર વેક્સિંગ કરતો હશે કે શેવિંગ એવી રસપ્રદ ચર્ચાથી માંડીને સાડત્રીસ વર્ષની બિપાશા બાસુના ઘર માંડવાના સમાચારની ચર્ચા કરી ટાઈમ પાસ કરતા હોય છે. સ્મશાનમાં પણ ‘બળી રહે એટલે નીકળીએ’ની ઉતાવળ વચ્ચે જે હાથમાં આવે એની સાથે ‘ઓડ-ઇવન’ની ફોર્મ્યુલાથી ટ્રાફિકની સમસ્યા હલ થશે કે નહિ, દાઉદ-કાળુ નાણું-વિજય માલ્યાને ભારત કેવી રીતે લાવી શકાય કે પછી સલમાનને ઓલમ્પિક્સનો ગુડવિલ એમ્બેસેડર બનાવવાથી ભારતના મેડલ વધશે કે નહિ એવી ચર્ચાઓ કરીને ટાઈમ પાસ કરવામાં આવતો હોય છે. અને એ ખોટું પણ નથી. સ્મશાનમાં તમે ટાઈમ પાસ કરવા માટે પત્તા, બોલ-બેટ કે શટલ-રેકેટ લઇ જાવ કે પાટા પાડીને લંગડી-કબડ્ડી રમો એ સારું પણ ન લાગે.

ઘણીવાર ટાઈમ પાસ કરવો કઠીન પણ હોય છે. જેમ કે પત્ની લેબરરૂમમાં પોતાના સંતાનને જન્મ આપતી હોય ત્યારે લોન્જમાં ખુશખબરની રાહ જોતા પતિ માટે સમય કેવી રીતે પસાર કરવો એ એક સમસ્યા હોય છે. સ્પેસ શટલ પુન: પૃથ્વીના વાતાવરણમાં દાખલ થતું હોય ત્યારે જે ‘કોમ્યુનીકેશન બ્લેક’ આઉટ થતો હોય છે એ પાંચથી સાત મિનીટનો સમય ખુદ અવકાશયાત્રીઓ, તેમના કુટુંબીજનો અને વૈજ્ઞાનિકો માટે યુગ જેટલો લાંબો હોય છે. અને હવે તો લાંબા સમય સુધી ચાલતા તબક્કાવાર મતદાન પછી મત ગણતરીનાં દિવસ સુધીનો ટાઈમ પાસ કરવો એ ઘીટ ગણાતા રાજકારણીઓ માટે પણ કપરો હોય છે. એમનું ચાલે તો પરીક્ષાના પેપરની જેમ ચૂંટણીનું રીઝલ્ટ પણ ફોડી લાવે. પણ સદનસીબે ચૂંટણી પંચ એમ થવા દેતું નથી.

મસ્કા ફન
બીડીથી દાઝીને મરેલાને પરવાના ન કહેવાય.