Sunday, July 26, 2015

સચિવાલયનું કૂતરુંય અમારું સાહેબ !

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૨૬-૦૭-૨૦૧૫

થોડા વર્ષો પહેલા એક ડોક્ટર મિત્ર સાથે એમનાં માતુશ્રીનાં પેન્શન પેપર્સ માટે ગાંધીનગર સચિવાલયની કોઈ ઓફિસમાં જવાનું થયું હતું. જેમનું કામ હતું એ ક્લાર્ક સાથે અમારા મિત્રને સામાન્ય ઓળખાણ હતી, એટલે કામ ઝડપથી પતી ગયું. છુટા પડતી વખતે પેલા ક્લાર્કભાઈ એ સ્વભાવ વિરુદ્ધ જઈને, કોઈ અગમ્ય કારણસર, વિવેક કર્યો કે ‘ડોક્ટર સાહેબ, તમે તો મોટી સેવા કરો છો એટલે અમે તમને સાહેબ કહીએ એ બરોબર છે, પણ તમે આમ મને સાહેબ કહો છો એ બરોબર નથી.’ સાંભળીને અમારા મિત્રે એના ખભા ઉપર હાથ મુકીને કહ્યું ‘સાહેબ! ખોટું ન લગાડતા, પણ અમે તો ગામડેથી આવીએ છીએ એટલે અમારા માટે તો સચિવાલયનું કૂતરુંય અમારું સાહેબ !’

પેલા ભાઈ પહેલી ધારના સરકારી કર્મચારી હતા, અને વાત ડી.એ.ના જી.આર. કે પગારપંચ અંગે નહોતી એટલે એમને ખાસ ટપ્પી પડી હોય એવું જણાયું નહિ, પણ આખી વાતમાં અમને એટલું સમજાયું કે કોઈ આપણને ‘સાહેબ’ કહે તો બહુ હરખાઈ ન જવું. સાલું કોણ કઈ મજબૂરીને કારણે આપણને સાહેબ કહે છે એની આપણને શી ખબર પડે?

તાજેતરમાં જ કોઈએ રાઈટ ટુ ઇન્ફોર્મેશન નીચે સરકારમાં અરજી કરીને પૂછ્યું કે સરકારી કર્મચારી કે અધિકારીને ‘સાહેબ’ કહેવું ફરજીયાત છે કે નહિ? તો જવાબ મળ્યો કે સરકાર તરફથી પગાર મેળવતા તમામ સરકારી કર્મચારી કે અધિકારી પ્રજાના સેવક ગણાય એટલે એમને સાહેબ કહેવું ફરજીયાત નથી. અમેરિકામાં એવું જ છે, તમે તમારા બોસને સ્મિથ કે એન્ડ્રુ કહીને બોલાવી શકો. અમેરિકાનાં પ્રેસિડેન્ટને બરાક કહી શકાય. આપણે ત્યાં એ હિસાબે કોઈ અધિકારીનું નામ મગનલાલ હોય તો તમે એમને સીધું જ ‘મગનલાલ આપડું ટેન્ડર પાસ કરજો’ એવું કહી શકો, ઓફકોર્સ તમારા પોતાના જોખમે.

મોટે ભાગે લોકો હોદ્દાની રુએ સાહેબ બનતા હોય છે. સ્કૂલના ટીચર અને કોલેજના પ્રોફેસરોને તો વિદ્યાર્થીને પટાવાળા તો ઠીક, ઘરમાં પત્ની પણ સાહેબ કહેતી જોવા મળે છે. આમ તો તમારા હાથ નીચે એક માણસ કામ કરતો હોય તો તમે બાકાયદા એના સાહેબ બનો છો. સાહેબપ્રથા અંગ્રેજોના જમાનાથી ચાલી આવે છે. પહેલાંના જમાનામાં ગોરા લોકોને સાહેબ કહેવામાં આવતા. પછી શેઠ, અધિકારી અને માલિક વર્ગ એ બહુમાન ભોગવતો થયો. પછી તો જેમ રાજવીઓ માટે વપરાતું ‘મહારાજ’નું સંબોધન આજે રસોઈ કરનારા અને કર્મકાંડ કરનારા માટે વપરાતું થઇ ગયું છે એમ જ ઘરધણી એ ઘરમાં કામ માટે આવતા રામલા, ધોબી, માળી અને કૂક માટે આપોઆપ ‘સાહેબ’ની પદવી ઉપર આવી જાય છે.

અમુક લોકોને ધરાર સાહેબ બનાવવામાં આવતા હોય છે. લેખની શરૂઆતમાં જોયું એ પ્રમાણે ઘણીવાર કામ કઢાવવા માટે લોકો ઓછી લાયકાતવાળી વ્યક્તિને પણ સાહેબ કહેતા હોય છે. આમ કરતી વખતે એ લોકો ‘ગરજે ગધેડાને બાપ કહેવો’ એ કહેવતને નહિ પણ સભાન પણે ‘શિયાળ, કાગડો અને પૂરી’ વાળી વાર્તાને અનુસરતા હોય છે.

ઘણાંની લાયકાત પટાવાળા જેટલી હોવા છતાં સાહેબ બનવાનો શોખ ધરાવતાં હોય છે. આવા લોકો મનોમન એક સલ્તનત બનાવતા હોય છે અને પોતાને એનાં શહેનશાહ તરીકે પ્રસ્થાપિત કરતાં હોય છે. આટલેથી ન અટકતા એમના સંપર્કમાં આવનાર તમામ લોકો ઉપર એ લોકો પોતાની સત્તા બેસાડવાનું ચુકતા નથી. કૂતરા જેવા પ્રાણીઓમાં આવું સામાન્ય છે. આને ટેરીટરી માર્કિંગ કહે છે. બીજા ટોમી, જીમી કે રામલાલે એ વિસ્તારમાં પ્રવેશવું હોય તો એણે મોટે અવાજે ભસી ને કે પછી અમુક રીતે પૂછડી સંતાડી ને પોતે રાજા છે કે રૈયત એની જાહેરાત કરવી પડે! રૈયત તરીકે આવનાર ને આમાં ખાસ કંઈ કમાવાનું હોતુ નથી, પણ રજાપાટમાં દાખલ થનારે એ લાલિયા કે કાળીયા સાથે શાહરુખની જેમ વાનખેડેવાળી થાય એનાં માટે તૈયાર રહેવું પડે છે.

ભૂલેચૂકે આવું કોઈ ખાં સાહેબીનું ખોખુ તમને ભટકાય ત્યારે સતર્ક રહેજો નહીં તો એ પોતાની ખાં સાહેબીથી તમને ડીપ્રેશનમાં લાવી દેશે. આમાં તો તમારે પહેલી ફૂંક મારવી પડે નહીતર ગધેડું ગોળી ગળાવી જાય બોસ! પણ આવો કોઈ દાગીનો મળે, અને ‘ભેજા ફ્રાય’ના ધોરણે બે ઘડી ગમ્મત કરવી હોય તો એની રૈયત, અથવા બની શકે તો એના દરબારનું રત્ન બની જજો અને પછી જુઓ પેલો કેવો ખીલે છે! અમે તો જોકે એડવાન્સ કોર્સ કરેલો છે એટલે અમે તો થોડા આગળ વધીને પૂજાની થાળી, આરતી અને ઘંટડી પણ સાથે જ રાખીએ છીએ અને આવા પ.પૂ.ધ.ધુ.ના સ્થાનકમાં દાખલ થતા પહેલા ઉંબરા ઉપર હાથ દઈ અને પછી હવામાં લટકતો કાલ્પનિક ઘંટ પણ વગાડી લઈએ છીએ!

આમ જુઓ તો ‘સાહેબ’ બનવું એ દિલ બહેલાવવા માટેનો ખયાલ માત્ર છે, બાકી બધાનો સાહેબ એક જ છે – ઈશ્વર!

મસ્કા ફન
બોસની આગળ અને ખાલી રીક્ષાની પાછળ કદી ચાલવું નહિ.

હમ બોલેગા તો બોલોગે કે બોલતા હૈ

મુંબઈ સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૨૬-૦૭-૨૦૧૫ | અધીર અમદાવાદી |

બાળક નાનું હોય ત્યારે કાલુઘેલું બોલતાં શીખે છે ત્યાંથી લઈને ઝીંદગીના અંત સમયે લકવા કે ચોકઠાંને કારણે માણસ બોલતાં થોથવાય ત્યાં સુધી એ બોલ-બોલ કરે છે. જન્મ થાય ત્યારે બધા બાળકો એક જ ભાષામાં અને સ્ટાઈલથી રડે છે પણ પછી એનામાં જે સંસ્કાર રેડવામાં આવે તે આગળ જતાં શ્લોક કે ગાળ થઈ બહાર આવે છે.

બાળક બોલતાં શીખે ત્યારે કાલુઘેલું બોલે એ સમજી શકાય, પણ એની મમ્મી, દાદા અને અન્ય પરિવારજનો તીતી અને કાગો બોલે ત્યારે ભલભલાનું મગજ હટે. ભલે કોઈ એમ કહેતું હોય કે બાળક સાથે બાળક બની જવું જોઈએ. એમાં બાળકને મઝા આવતી હશે કે કેમ એ રામ જાણે, પણ તમે મહેમાન તરીકે કોઈનાં ઘેર ગયા હોવ ત્યારે તમારી સામે દાદા ઘેલીયતનું પ્રદર્શન કરે ત્યારે તમારી પાસે ફેક સ્માઈલ કર્યા સિવાય બીજો કોઈ ઉપાય રહેતો નથી.

કાયમ ઊંચા અવાજે વાત કરનાર વ્યક્તિ જયારે ગર્લફ્રેન્ડ સાથે વાત કરતો હોય ત્યારે એનો ટોન નીચો થઈ જાય છે. મમ્મીને જમવાની ક્વોલીટી વિષે જોરશોરથી લેકચર આપનાર પાંચ મિનીટ પછી ગર્લફ્રેન્ડની કુકિંગની અણઆવડતની વાત સાંભળીને ખોટું ખોટું હસે છે. કિટી પાર્ટીમાં થર્ડ પાર્ટી વિશે થતી વાતો ધીમા અવાજે થાય છે. ખાનગી વાત ને કાનાફૂસી ધીમાં અવાજે જ થાય છે. લાઈબ્રેરી અને ચાલુ કલાસે થતી વાત સિસકારામાં થાય છે. પણ જે વાત ખુંખારીને ન કહી શકાય તે વાતની વિશ્વસનીયતા ઓછી હોય છે. બીજું કોઈ ન સાંભળી જાય એ માટે ધીમાં અવાજે કાનમાં કરવામાં આવતી વાત વોટ્સેપ પર ફરતાં જૂનાં ભંગાર જોકની જેમ ઘેરઘેર ફરતી થઈ જાય છે.

ઘર પાસે સવારે આવતો શાકભાજીવાળો રાડો પાડીને શાક વેચે છે. ભલે ઓછું ભણેલો હોય, એને ખબર છે કે બોલે એનાં ભીંડા, ટામેટા, કોબી, કારેલા, કંકોડા, બટાકા વગેરે વેચાય છે. એની બુમો ફ્લેટમાં ત્રીજા ચોથા માળ સુધી પહોંચે છે. અમદાવાદમાં ભદ્ર વિસ્તારમાં “અસલી બચુભાઈ રેડીમેડવાળા”ની અનેક દુકાનો છે. ત્યાંના અસલી બચુભાઈનો અવાજ ઘરાકને આવકારવા અને આઈટમ કઢાવવા સુચના આપી આપીને ઘોઘરો થઈ ગયો હતો. અસલી બચુભાઈ એ રીતે ઓળખાતાં હતાં. એમનો અવાજ સરખો થઈ જાત તો કદાચ ઘરાકી પર અવળી અસર પડત!

જોકે રાડો કે ઘાંટા પાડવા શાકવાળા માટે જરૂરી હશે પણ બીજે એનો ઉપયોગ કરવાથી સમસ્યાનું સમાધાન થવાને બદલે વધે છે. અંગ્રેજીમાં કહ્યું છે કે "૧૦% ક્ન્ફ્લીકટસ આર ડ્યુ ટુ ડીફરન્સ ઇન ઓપિનિયન, ૯૦% આર ડ્યુ ટુ રોંગ ટોન ઓફ વોઈસ”. તો કોઈએ કહ્યું છે “ડોન્ટ રેઈઝ યોર વોઈસ ઈમ્પ્રુવ ક્વોલીટી ઓફ આર્ગ્યુમેન્ટ”. ટૂંકમાં સામેનાં વ્યક્તિની શ્રવણક્ષમતામાં કચાશ હોય તો જ ઊંચા અવાજે વાત કરવી. પણ શેઠની શિખામણ ઝાંપા સુધી. જો તમારે ભોગેજોગે બ્રોડબેન્ડ, મોબાઈલ નેટવર્ક, કે ક્રેડીટ કાર્ડ બીલ કે સર્વિસ અંગે ફરિયાદ કરવા કોલસેન્ટરમાં ફોન જોડાવાનું થાય તો અંગ્રેજી, ગુજરાતી અને દુનિયાની બીજી ગમે તે ભાષામાં મેળવેલ જ્ઞાન કામમાં આવતું નથી. આપોઆપ માતૃભાષામાં રાડો પડી જ જાય છે! આ અમારો જાત અનુભવ છે.

પોલીટીશયન અને રેડિયો જોકી બેઉ બોલવા માટે સર્જાયા છે. આરજેને એકનાએક ગીતો અને બિલ્ડર્સની જાહેરાતો વચ્ચે મળતી ચંદ મીનીટોમાં શહેર, રાજ્ય, દેશ અને દુનિયાની પંચાત ઠોકવાની હોય છે. અહીં પ્રેઝન્સ ઓફ માઈન્ડ ખુબ જરૂરી છે. એટલે આલિયા ભટ્ટ રેડીયોમાં ન ચાલે. એ મહિનો શો કરે તો છ મહિના એ અંગે ખુલાસા કરતાં વિડીયો બહાર પાડવામાં જાય!

રાજા ભોજ ઘણીવાર દરબારમાં અડધાં શ્લોક બોલતાં અને બીજું કોઈ ન કરી શકે ત્યારે કાલિદાસ એ શ્લોકની પાદપૂર્તિ કરતાં. ઘણાં બોલવામાં રાજા ભોજ જેવા હોય છે. અડધું વાક્ય બોલીને છોડી દે. આપણને એમ હોય કે હમણાં આ પૂરું કરશે, એટલે આપણે રાહ જોઇને બેઠા હોઈએ. પણ બાકીનું અડધાં માટે આપણે કાલિદાસ બનવાનું હોય. વાક્ય અધૂરું છોડનાર આત્મવિશ્વાસનાં અભાવે પણ એવું કરતો હોય છે. જોકે અતિશય આત્મવિશ્વાસ પણ ખરાબ.

એક જમાનામાં અતિશય શરમાળ અને અંગ્રેજી ઓછું જાણનાર નવજોત સિંહ સિદ્ધુ હવે પોતાની આત્મવિશ્વાસથી છલકાતી કોમેન્ટરીથી પ્રખ્યાત અને કુખ્યાત છે. સિદ્ધુની ટીકા અમને પસંદ નથી કારણ કે જયારે મેચમાં આપણી ધોલાઈ થતી હોય અથવા તો મેચમાં ભલીવાર ન હોય ત્યારે સિદ્ધુને સાંભળવાથી ટીવી સામે ટકી શકાય છે. સિદ્ધુની વાક્પટુતાના એક-બે ઉદાહરણ જોઈએ: “વિકેટ્સ આર લાઈક વાઇવ્સ, યુ નેવર નો વિચ વે ધે વિલ ટર્ન”, “ધેટ બોલ વેન્ટ સો હાઈ ઈટ કુડ હેવ ગોટ એન એરહોસ્ટેસ ડાઉન વિથ ઇટ.” જોકે રેડિયો કરતાં ટીવી કોમેન્ટેટર્સનું કામ થોડું સરળ હોય છે. દર્શકો જે જોવાનું હોય એ જોઈ લેતાં હોય છે, અને મોટાભાગનાંને ‘બેટ્સમેને શું કરવું જોઈતું હતું’ તે કોઈ ભૂતપૂર્વ બોલર-ટર્ન્ડ કોમેન્ટેટર પાસે સાંભળવામાં રસ નથી હોતો. છતાં પેલો ફરજના ભાગ રૂપે બોલ્યે રાખે છે, એ પણ એકનાંએક ટોનમાં.

સિદ્ધુની જેમ જ ઘણાં બુલેટ ટ્રેનની ગતિથી બોલતાં હોય છે. આવા લોકો પ્રોફેસર તરીકે ન ચાલે. એક કલાકનું લેકચર અડધો કલાકમાં પૂરું કરી નાખે અને છ મહિનાનો કોર્સ ત્રણ મહિનામાં. આમાં પાછું ઝડપથી બોલતાં વ્યક્તિઓ એવું નથી કે પોતાનો ક્વોટા પૂરો કરીને ચૂપ થઈ જાય. એમને કુદરતની બક્ષીસ હોય કે કેમ, પણ જેમ ચેઈનસ્મોકર એક સિગારેટમાંથી બીજી સિગારેટ સળગાવે, તેમ એક ટોપિક પૂરો થાય એટલે એ ટોપિકમાંથી જ કોઈ મુદ્દો ઉઠાવી બીજી વાત શરુ કરી દે છે. આમાં આપણો રોલ ટીવી સામે રીમોટ વગર બેઠેલા દર્શક જેવો હોય, ન એમને મ્યુટ કરી શકો, ન ચેનલ ચેન્જ કરી શકો.

આથી વિરુદ્ધ કેટલાક ધીમી ગતિના સમાચાર આપતાં હોય એમ બોલતાં હોય છે. અહીં વાજપાઈજીનો દાખલો એટલે ન અપાય કે વાજપાઈજીનું વક્તવ્ય એમનાં વચ્ચે વચ્ચે આવતાં લાંબા પૉઝ છતાં સાંભળવા લાયક રહેતું. બાકી ધીમી ગતિમાં જ્યારે પુનરોક્તિ ભળે ત્યારે તમે એમનાં પ્રવચનમાંથી ઊભા થઈને આંટો મારીને પાછા આવી જાવ તો પણ કંઈ ગુમાવ્યું ન હોય. દાર્જીલીંગની પહાડોમાં ચાલતી ટ્રેઈનમાંથી તમે નીચે ઉતરી, એકીપાણી કરી, જેમ આરામથી પાછા ચડી શકો છો એમ જ.

જોકે બોલવાની બાબતમાં અમને સૌથી વધુ ગમતી પ્રજાતિ સ્ત્રીઓની છે. અનેક સર્વે મુજબ પુરુષ કરતાં વધારે બોલતી હોવાં છતાં આ સન્નારીઓનો ફેવરીટ ડાયલોગ હોય છે ‘હું ક્યાં કંઈ બોલી જ છું?’ મહાભારત પત્યા પછી કોઈએ કદાચ કોઈ દ્રૌપદીનો ઇન્ટરવ્યુ લીધો હોત તો જરૂર અમારી આ વાતને પુષ્ટિ મળત !  

Sunday, July 19, 2015

યૌવનની મુશ્કેલીઓ અને માર્ગદર્શન

મુંબઈ સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૧૯-૦૭-૨૦૧૫ | અધીર અમદાવાદી |

સાહેબ, હું અમદાવાદ શહેરમાં રહી કોલેજમાં અભ્યાસ કરું છું. હું સુખી કુટુંબમાંથી આવું છું. મારી પાસે બાઈક, સ્માર્ટ ફોન, જાણીતી કોલેજમાં એડ્મિશન, ત્રણ ગર્લફ્રેન્ડઝો, જે ઈચ્છો એ બધું જ છે. અમે પાંચ જણાનું ગ્રુપ કોલેજમાં ફેમસ એટલે નથી કે અમે ખાસ કોલેજમાં દેખાતાં નથી. સવારે ઘેરથી નીકળી કોલેજના ગેટ પાસે ભેગા થઈએ છીએ. જો બીજું કોઈ ન આવ્યું હોય તો ન છૂટકે પહેલા પહોંચનાર ક્લાસ ભરે છે. મોડામાં મોડા પહેલી રીસેસ પડે એટલે અમે બાજુની રેસ્ટોરન્ટ પર પહોંચી જઈએ છીએ. તમને એમ થશે કે આમાં ક્યાં કોઈ સમસ્યા આવી. પણ મારી સમસ્યા મારી ત્રણ ગર્લફ્રેન્ડ છે. અમે ફાઈનલ વર્ષમાં છીએ અને મારી ત્રણ ગર્લફ્રેન્ડઝે મને એકબીજાથી ખાનગીમાં પ્રપોઝ માર્યું છે અને હું એકદમ કન્ફયુઝ થઈ ગયો છું કે હું શું કરું?

મારી પહેલી ગર્લફ્રેન્ડનું નામ રિયા છે. રિયા પણ પૈસાદાર ફેમિલીની છે. બ્યુટી પાર્લરમાં એનું સારું એવું ઇન્વેસ્ટમેન્ટ છે, એટલે ઠીકઠીક સ્માર્ટ અને ટ્રેન્ડી દેખાય છે. પણ એ મોબાઈલ એડીકટ છે. એને કોઈપણ સમયે ફોન કરો તો એ એન્ગેજ જ આવે, હવે તમે જ કહો કે એની સાથે એન્ગેજ કરાય કે ન કરાય? બીજું કે અમે સાથે બેઠા હોઈએ તો પણ એનું ધ્યાન એનાં ફોટાને કેટલાં લાઈક આવ્યા એની તરફ જ હોય છે, એમાંય જો હું પહેલા લાઈક ન કરું તો એ મોઢું ચડાવીને ફરે છે. એટલે મારે નોટીફીકેશન અલર્ટ ઓન રાખવું પડે છે, એટલે સુધી કે રિયાના રાતે ત્રણ વાગે પોસ્ટ કરેલા ફોટા ત્રણને એક મિનિટે લાઈક કરતો હોઉં છું. બાઈક પર જતો હોઉં ને એલર્ટ આવે તો બાઈક સાઈડમાં કરવા જેટલો ટાઈમ બગાડું તો મારું આવી બને છે. એનાં ફોટાં લાઈક કરવા માટે મારે ફોન ચોવીસ કલાક છાતીએ વળગાડીને ફરવો પડે છે, પણ એમાં મારા ફેમિલીમાં બધા એમ સમજવા લાગ્યા છે કે હું મોબાઈલ એડીકટ છું, યુ નો ! 
 
મારી બીજી ગર્લફ્રેન્ડનું નામ સોનમ છે. એ દેખાવમાં સારી છે, એટલે સરસ છે. એનો અવાજ થોડોક હસ્કી છે. રાની મુખર્જી જેવો. એ મારા કરતાં અડધો ઇંચ ઉંચી છે. હાઈટનો તો બહુ પ્રોબ્લેમ નથી પણ એનું અંગ્રેજી ખતરનાક છે. મતલબ તમે સમજો છો એવું ખરાબ નહિ, ઘણું સારું છે. એ ઇંગ્લીશમાં હસે છે અને ઇંગ્લીશમાં છીંકે છે. હદ તો ત્યારે થાય છે જયારે એ હિન્દીમાં ડબ થયેલું પિક્ચર છોડીને પ્યોર અંગ્રેજી, એ પણ સબટાઈટલ વગરનું, પિક્ચર જોવા ઘસડી જાય. એની સાથે વાત કરતાં જો ઉચ્ચાર ખોટો હોય તો મૂળ વાત બાજુ પર રહી જાય અને એ સાચા ઉચ્ચાર શીખવાડવા બેસી જાય. એને કહીએ કે ‘ચાલ જ્યુસ પીવા’, તો એ કહેશે ‘તમે લોકો જ્યુસ પીવો, હું જુસ પીશ’. અને ભૂલમાં જો hole, hall અને whole નાં ઉચ્ચારમાં ભેળસેળ કરી તો એક લાંબુ લેકચર જ આપી દે. ક્રિકેટના બોલને પણ એ બોલ અને ફિંગર બાઉલને પણ એ બોલ કહેવાનો આગ્રહ રાખે છે એમાં હું બહુ કન્ફયુઝ થઈ જાઉં છું. હવે આમ તો હું પણ ઈંગ્લીશ મિડીયમમાં ભણ્યો છું, તોયે મારું ઈંગ્લીશ મિડીયમ હોય એમાં મારો વાંક કે મારા ટીચર્સનો?

મારી ત્રીજી ગર્લફ્રેન્ડનું નામ છે મોનલ. થોડી ઓલ્ડ ફેશન્ડ છે. પણ સૌથી વધારે ખુબસુરત છે. એના વાળ લાંબા, કાળા અને સુંવાળા છે. શિકાકાઈ સાબુની જાહેરાતમાં આવે એવા. એની આંખો કોડી જેવી છે. નવલકથામાં હીરોઈનની હોય એવી. એનાં કાનની બુટ ગુલાબી છે. શેડકાર્ડમાં હોય એવા ગુલાબી રંગની. એનાં હોઠ, શું કહું એના હોઠ વિષે? એનાં હોઠ સંતરાની ચીરી જેવા છે. ફાટેલાં નહિ, રસભર્યા. ને એ હસે છે, ત્યારે ખરો ત્રાસ થાય છે. એટલું જોરથી હસે કે જોડે બેઠાં હોઈએ તો હચમચી જઈએ. એમાંય એ આવી રીતે હસે ત્યારે એનાં દાંત દેખાય. દાંત તો સૌના દેખાય, પણ ત્યાં જ સૌથી મોટો પ્રોબ્લેમ છે. એક્ચ્યુલી મોનલને માવા ખાવાની ટેવ છે. માવા-બદામ નહિ, ગુટકા. કદાચ એનાં પપ્પા-મમ્મી બેઉ તમાકુ ખાય છે એમાંથી એને ટેવ પડી હશે. એટલે એનાં દાંત લાલ છે. મારા ઘરમાં તો મમ્મી-પપ્પાને જમ્યા પછી વરિયાળી કે ધાણાની દાળ ખાવાની પણ ટેવ નથી. હવે તમે જ કહો કે આવી છોકરી ઘરમાં આવે તો કેવું ધીંગાણું સર્જાય?

તો સર તમે જ કહો કે આમાંથી કઈ છોકરીને હું જીવનસાથી તરીકે સિલેક્ટ કરું. તરત જવાબ આપજો, મને એટલું કન્ફયુઝન થયું છે કે હવે આપઘાત કરવાનો વિચાર પણ આવવાની શરૂઆત થઈ છે.

(એક યુવક, નારણપુરા)

જવાબ: આપઘાતના વિચારો નબળા અને નકારાત્મક લોકો કરે છે. હવે આપઘાતનો વિચાર આવે ત્યારે મારી ત્રણ વાત યાદ કરજો: એક, તમારા આપઘાત કરવાથી પેલા રેસ્ટોરન્ટવાળાને મહીને કેટલું નુકસાન જશે? બીજું એ કે, તમારા ગયા બાદ રિયાના દુ:ખી સ્ટેટસ પર લાઈક નહિ મળે તો શું તમારા આત્માને સદગતી મળશે? ત્રણ, લોકોને એકના ફાંફા છે અને તમે ત્રણ ચોઈસ વચ્ચે અટવાવ છો, લકી યુ!

તમે એક ભણેલાગણેલા સમજદાર વ્યક્તિ છો, તમારી મૂંઝવણનો ઉકેલ આમ તો તમારા સવાલની અંદર જ છે, બસ થોડું આત્મનિરીક્ષણ કરવાની જરૂર છે. લકી હોવાં છતાં તમે એક સાથે ત્રણ ભૂલ કરી છે. હવે તમારે એને સુધારવાની છે. સૌ પ્રથમ તો તમે જણાવ્યું એમ રિયા પૈસાદાર પિતાનું સંતાન છે. ફેસબુક અને વોટ્સેપના નામે એ તમારાથી અંતર રાખે છે. સ્ટેટસ પર લાઈક ને લગતી એની માંગ પૂરી કરો ત્યાં સુધી તો ઠીક છે, પણ પ્રેમસંબંધમાં ઉતાવળ ચાલતી નથી. તમે એના રીસામણાથી આટલું ડરતાં હોવ તો એનો ચોક્ખો અર્થ એ છે કે તમારી પ્રીતિ ભય પ્રેરિત છે. રિયા માટે તમે એક ફેસબુકનાં અસ્યોર્ડ લાઈકરથી વધારે કંઈ મહત્વ ધરાવતા નથી. માટે તેની સાથે રિલેશન રાખવાનો કે લગ્ન કરવાનો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી.

અલગ કલ્ચરમાં ઉછરેલાં યુવક-યુવતીઓને લગ્ન બાદ પ્રોબ્લેમ્સ આવતા જ હોય છે, પરંતુ એક જ કલ્ચર, એક જ મીડીયમમાં ભણ્યા હોવા છતાં, માત્ર ઉચ્ચારણ જેવી સામાન્ય બાબતને લઈને આટલા પ્રોબ્લેમ્સ હોવા એ અંધકારમય ભાવિનું સુચન જ છે. શું ભવિષ્યમાં એ પત્ની બને પછી તમે ઉભરાતી કચરાપેટી, બળી ગયેલ શાક, અને પેન્ટના ખિસ્સામાં ધોવાઇ ગયેલી હજારની નોટ વિષે સાચાં અંગ્રેજીમાં સોનમ સાથે ઝઘડો કરી શકશો? આનો જવાબ જો ના હોય તો તમારે સોનમ સાથેનો સંબંધ સીમા ઓળંગી જાય એ પૂર્વે જ અટકાવી દેવો જોઈએ। આ સાથે આકરાં વેણનો સામનો કરવાની તૈયારી-સહનશક્તિ રાખજો અને દિલની વાત સ્પષ્ટતાપૂર્વક કહેવાનું સાહસ કેળવજો.

રહી વાત ત્રીજી ગર્લફ્રેન્ડની. તમે અને મોનલ ઉંમરના નાજૂક દોરમાંથી પસાર થઈ રહ્યાં છો. આ ઉંમરે વિજાતીય પાત્રનું આકર્ષણ થાય તે સ્વાભાવિક છે. તમે એને પસંદ કરતાં હોવ તો તેની સાથે મિત્રતા ચાલુ રાખો, અને જો વાત ચુંબન સુધી પહોંચશે તો પછી આપોઆપ નક્કી થઈ જશે કે તમારા સંબંધો મિત્રતા સુધી જ સિમિત રહેશે, કે આગળ વધશે.

બાય ધ વે, મારી એક જ સલાહ છે કે આવા લફરામાં પડ્યા વિના તમે કારકિર્દી પર ધ્યાન આપો. લાઇફ પાર્ટનર સારો મળશે કે નહીં, એ કુદરત પર છોડી દો. કદાચ કુદરતે જ તમને આ પત્ર લખવા પ્રેર્યા હોય એવું મને લાગે છે. આ જવાબ બાદ અલગથી મેં મારા ફોઈની દેરાણીનાં ભાઈની દીકરીનો બાયોડેટા તમારાં એડ્રેસ પર મોકલાવેલ છે. શિલ્પા કીમ કાર્દીશીયાન જેવી થોડીક હેલ્ધી છે, અવાજ રાજદીપ સરદેસાઈ જેવો છે, રોહિણી હતંગડીની જેમ ઉંમરમાં મેચ્યોર લાગે છે, અને રાખી સવંત જેટલાં કોન્ફીડંસથી કડકડાટ ઈંગ્લીશ બોલી શકે છે. ટૂંકમાં એ એક કમ્પ્લીટ સેલીબ્રીટી પેકેજ છે. તો મારા જેવા પરિપક્વ સલાહકારની સલાહને માન આપી શિલ્પા જેવી મજબૂત સાથી મેળવી જીવન સફરને રોમાંચક બનાવી લો. તમારા જેવા છેલબટાઉ છોકરાનાં ભૂતકાળને આટલી ઠાવકાઈથી સ્વીકારી લેનારી આવી બ્રોડ માઈન્ડેડ છોકરી કોઈ નસીબદારને જ મળે. એન્વેલોપમાં મુકેલ ફોટો અને બાયોડેટા પસંદ આવે તો તાત્કાલિક મળવા પધારો। એક વાત યાદ રાખજો. એક દિવસ સૌએ મરવાનું છે, કોના હાથનું ખાઈને મરવાનું છે એ કિસ્મતની વાત છે !

ક્યાં શું લઈને જવાય ?

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૯-૦૭-૨૦૧૫

સૌ ખાલી હાથ આવ્યા છે અને ખાલી હાથે જવાનું છે. વર્ષોથી આપણે આ સાંભળતાં આવ્યા છીએ. પણ સવારે મોર્નિંગ વોકને બાદ કરો તો વચ્ચેનો ગાળો એવો છે જેમાં એમ હાથ હલાવતાં નથી હાલી નીકળાતું. સ્કુલે દફતર લઈને જવું પડે છે. કોલેજમાં લેપટોપ લઈને જવું પડે છે. ઓફિસમાં ટીફીન અને બેગ લઈને જવું પડે છે. મંદિરમાં ફૂલ-પ્રસાદ લઈને જવું પડે છે. વાહન ચલાવતાં લાઈસન્સ સાથે રાખવું પડે છે. સ્કુલમાં ટીચર લેસન માંગે ત્યારે એવી ફિલોસોફી નથી ઠોકી શકાતી કે સૌએ અંતે તો ખાલી હાથે જવાનું છે એટલે હું ખાલી હાથે સ્કુલ આવી છું. અથવા તો બોસના ટીફીનમાં એમ કહીને ભાગ નથી પડાવાતો કે ‘આપણે તો ખાલી હાથે આવવામાં જ માનીએ છીએ’.
 
ખાલી હાથે જવાની વાતમાં કોઈ વસ્તુ કે વ્યક્તિ માટે આસક્તિ કે મમત્વ રાખવું નહિ એવો બોધ છે. અમુક લોકો, ખાસ કરીને પુરુષોને વાળ માટે વિશેષ પ્રીતિ હોય છે. કમનસીબે એટલી પ્રીતિ વાળને એમના ધારક માટે નથી હોતી. સરવાળે ધારકના ભાલ અને બાલ વચ્ચેના જંગમાં બાલનું લશ્કર પારોઠના પગલા ભરે છે. આખરે જેનું ફળદ્રુપ ખેતર ‘સર’ કે ‘સેઝ’માં ગયું હોય એવા જમીન માલિકની જેમ એ દુઃખને પામે છે.

વાત અપરિગ્રહની પણ છે. બિનજરૂરી કશું ભેગું કે ગ્રહણ કરવું નહિ. એવો કશો બોજ ઊંચકીને ફરવું નહિ. જેમ કે ચરબી. જેટલી ઝડપે ગુજ્જેશો ડોલરને રૂપિયામાં કન્વર્ટ કરતા હોય છે એટલી જ ઝડપે એમણે ખાધેલા દાળવડા અને ભજિયા સીધા જ ચરબીમાં કન્વર્ટ થતા હોય છે. પરિણામે ગુજ્જેશકુમારની અડધા ઉપરાંતની, એટલે કે લગ્ન પછીની, જિંદગી પોતાની ફાંદ પાછળ ફરવામાં જાય છે. કોઈને એમ થતું હશે કે કાશ ફાંદ ડીટેચેબલ હોત, તો બધે સાથે લઇ જવી ન પડત. ફાંદને લગેજમાં નથી મોકલી શકાતી. કમનસીબે ફાંદને બધે સાથે જ લઈ જવી પડે છે, જાતે જ તો! માણસ આ દુનિયામાં ફાંદ સાથે આવતો નથી. ફાંદ એની આપકમાઈ છે. ફાંદ સાચા મિત્ર જેવી છે જે સ્મશાન સુધી તો સાથે આવે જ છે. જોકે, ફાંદ સ્મશાનથી આગળ સાથે નહિ જ આવતી હોય એમ ચોક્કસ માની શકાય કારણ કે આજ સુધી કોઈએ ફાંદાળું ભૂત જોયું હોય એવું સાંભળ્યું નથી.

ઘણીવાર આપણે ખાલી હાથે જવું હોય તો પણ જઈ શકતા નથી. બહારગામ જવામાં તો બિલકુલ ખાલી હાથે જવાતું નથી. ફ્રેશ થવા માટે અઠવાડિયું હિલ સ્ટેશન ફરવા જનાર લાઈટ જશે તો? ફ્રુટ સમારવું હશે તો? જમવાનું સારું નહીં મળે તો? ટાઈમ પાસ કરવો હશે તો? ટ્રેઈનમાં ઓઢવાનું ગંદુ હશે તો? જેવા અનેક નિરાશાવાદી વિચાર કરી સાથે બેટરી, મીણબત્તી, ચપ્પુ, નાસ્તા, ચોપડીઓ, ધાબળા અને શાલ સાથે લઈ જાય છે. એમાય આજકાલ સિંગાપોર, મલેશિયા, થાઈલેન્ડ ફરવા જવાની ફેશન છે. ત્યાં તો લાખ રૂપિયા ખર્ચીને ભૂખ્યા રહેવાનું છે તે એડવાન્સમાં જ ખબર હોય છે એટલે પેકેજના દિવસ જેટલો ચાલે તેટલો નાસ્તો ભરવો પડે છે. હોટલમાં એક જોડી મોજા ધોવડાવવાની કિંમતમાં ત્રણ મોજાનું નવું ઈકોનોમી પેક આવી જાય છે એટલે કપડાં ધોવાનો પાવડર અને બ્રશ પણ ભેગો મુસાફરી કરે છે.

કેટલીક જગ્યાઓ એવી છે જ્યાં અમુક વસ્તુઓ ન લઇ જવી જોઈએ છતાં આપણે લઈ જતા હોઈએ છીએ. જેમ કે એકઝામમાં કાપલી લઈને જઈએ છીએ અને મંદિર કે બેસણામાં મોબાઈલ. આજકાલ બેસણામાં માણસો તો મૌન હોય છે, પણ મોબાઈલો બોલતા હોય છે. જગજીત સિંઘના ‘હે રામ ... ‘ની ધૂન વચ્ચે કોઈના મોબાઈલમાંથી ‘ધતિંગ નાચ ...’નું ઢીચિંગ ઢીચિંગ ક્યારે ચાલુ થઇ જાય એનું પણ નક્કી નહિ. લોકો તરભાણા પાસે ગોર મહારાજ બેઠા હોય એમ લોકો બેસણામાં સામે મોબાઈલ મુકીને બેઠા હોય છે. શોકાતુરો બિચારા એમ સમજતા હોય કે સહૃદયી મિત્ર દિવંગત માટે પ્રાર્થના કરી રહ્યા છે અને પેલો ફેસબુક ઉપર સની લીઓનીના ફોટો ઉપર લાઈક મારતો હોય એવું બનતું હોય છે. ખરેખર તો બેસણામાં શોક પ્રદર્શિત કરવા માટે સાદા કપડા પહેરીને જવાનો રીવાજ હોય છે એમ બેસણામાં બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ LCDવાળા NOKIA 3310 કે NOKIA 2000 લઈને જવાનો રીવાજ હોવો જોઈએ.

આમ તો લગ્ન કે રિસેપ્શનમાં જાવ તો સાથે ભેટ લઈ જવાનો રીવાજ છે, પણ આજકાલ આમન્ત્રણ પત્રિકામાં જ ‘નો ફ્લાવર્સ, નો ગીફ્ટ’ એવું લખેલું હોય એવા આમંત્રણ પણ આવે છે. આ એવી જગ્યા છે જ્યાં ખાલી હાથે જવું ગમે છે. ચાંદલો કે ગીફ્ટ આપ્યા વગર જવાનું હોય તો ગુજરાતી હોંશે હોંશે જાય. જોકે રીસેપ્શનમાં સ્ટેજ પર ચઢવાની લાઈનમાં આમ ખાલી હાથે અને આમ ઈગો, ઠસ્સો, ભભકો, દેખાડો ઊંચકીને ઉભેલા જરૂર દેખાય છે.. એટલે આમ તો ખાલી હાથ શોધવા જાવ તો કરાટેના કોચિંગ ક્લાસ સિવાય ક્યાંય મેળ નહિ આવે, કરાટે એટલે ખાલી હાથ ! n

મસ્કા ફન

નોન-સ્ટ્રાઇકર પરથી સોહને ડાફોળિયાં મારતા બેટ્સમેન મોહનને કહ્યું... “મોહન-જો-દડો”




Sunday, July 12, 2015

જુગારમાં અધિક માસ

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૧૨-૦૭-૨૦૧૫ 
 
આપણે ત્યાં ગુજરાતી મહિનાઓના નામ એના સાચા ક્રમ પ્રમાણે આવડતા હોય એવા લોકોના ગાલ ઉપર બકી ભરી લેવી જોઈએ. બાકી મોટે ભાગે તો તહેવારો આવે ત્યારે જ પબ્લિકને સબંધિત ગુજરાતી મહિનાની જાણ થતી હોય છે જેમ કે હોળી એટલે કે ફાગણી પૂનમ અને અષાઢી બીજ એટલે રથયાત્રા. ઉત્તરાયણ કયા ગુજરાતી મહિનામાં આવે એ ભાગ્યે જ કોઈને ખબર હશે કારણ કે એ તારીખ પ્રમાણે ઉજવાય છે, પણ જુગારના રસિયાઓ શ્રાવણ મહિનો ક્યારે આવે છે એની પાકી ખબર રાખતા હોય છે. શોખીન લોકો તો નવા વર્ષનું કેલેન્ડર આવે ત્યારે જ સાતમ-આઠમની તારીખો પર ચકેડા કરી દેતાં હોય છે જેથી દીવ-દમણ કે આબુની હોટેલોમાં રૂમના બ્લેક બોલાય એ પહેલાં રૂમ બુક કરી શકે. જોકે આ વખતે એમણે થોડો વધુ ઇન્તજાર કરવો પડે એમ છે કારણ કે આ વખતે શ્રાવણ આડે અધિક અષાઢ મહિનો છે! 
 
ગઈ સાલ જન્માષ્ટમી સત્તર ઓગસ્ટે આવી હતી જે આ વખતે અધિક મહિનાને લીધે છે...ક પાંચમી સપ્ટેમ્બરે આવશે. એટલે બાજી પાડવા માટે અધીરા શકુનીભાઈઓએ રાહ જોવી પડશે. બાકી હોય એમ એ દિવસે શિક્ષક દિન છે, એટલે છાપાવાળા શકુનીઓની પ્રવૃત્તિઓ સામે આંખ આડા કાન કરનારા કે રેડ પાડ્યા પછી તોડ-પાણી કરનારા પોલીસો ઉપર ફિટકાર વરસાવશે. એમાં નવી પેઢીનું ચારિત્ર્ય ઘડતર કરવામાં નિષ્ફળ ગયેલ શિક્ષણ ખાતાને પણ બે ડંડા પડશે. એટલે આ વખતે ‘જુગારમાં અધિક માસ’ કહેવત લાગુ યથાર્થ થશે એમ ચોક્કસ લાગે છે.

લેકિન કિન્તુ પરંતુ બટ, જેમ બર્ગર સાથે મળતી વધારાની વેફર્સ બહુ મઝાની લાગે છે. પત્ની સાથે સગપણમાં મળતી સાળી પ્યારી લાગે છે. વિદેશ યાત્રા વખતે વિમાનમાં મળતી ડ્રીન્કસની મીની-બાટલી વ્હાલી લાગે છે. એક પર એક ફ્રીની ઓફર સારી લાગે છે. કશું મફતમાં મળતું હોય, અને એ ગમાડવા માટે અમદાવાદી હોવું જરૂરી નથી. એવી જ રીતે કહ્યું છે કે 'अधिकस्य अधिकम् फलम्’. મતલબ કે અધિકનું ફળ અધિક હોય છે. આ વખતે ચોમાસામાં અધિક માસ છે એના વિષે પાપ-પુણ્ય અને અપરાધભાવ દૂર રાખીને વિચારીએ તો ઘણી તક પણ છુપાયેલી જોવા મળે.

અષાઢ મહિનો કવિઓનો લાડકો છે. મહાકવિ કાલીદાસે પણ મેઘદૂતમાં અષાઢનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. ત્યારથી લઈને આજ સુધી આપણા કવિઓએ દરેક સદીમાં અષાઢનો મહિમા ગાયો છે. મોર અને કોયલનાના ટહુકા, વરસાદના છાંટા-વાછંટ, મેઘાડંબર અને ભીની માટીની મહેક અષાઢી કવિઓને કવિતા લખવા માટે ઉશ્કેરતી, સોરી, પ્રેરણા આપતી હોય છે. અમુક કવિઓ માટે અષાઢ મહિનો પોતે જ પ્રેરણા રૂપ હોય છે એટલે એ તો આજકાલ કવિકર્મમાં લીન જ હશે. ફેસબુક ઉપર પણ મોટી સંખ્યામાં અવેતન કવિઓ વરસાદની રાહમાં શબ્દો સજાવીને બેઠા છે. એમાં આ વખતે ડબલ અષાઢ મહિના છે અને જો આકાશમાંથી કાચુ સોનું વરસ્યું તો ફેસબુક ઉપર કવિતાઓના મારાને લીધે ભુવા પડે એવી દહેશત સેવાય છે.

ભલે બબ્બે અષાઢ મહિના હોય પણ ચોમાસું તો ઓક્ટોબર મહિના સુધીમાં પુરુ થઇ જ જશે એ વાતે મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનના રોડ, ગટર અને સફાઈ ખાતામાં રાહતની લાગણી છે. રક્ષા બંધન નિમિત્તે સાડીઓનું સ્ટોક ક્લીયરન્સ સેલ રાખતા વેપારીઓને ધંધા માટે આ વખતે ઓગસ્ટના અંત સુધીનો સમય મળશે. ભિખારીઓને પણ શ્રાવણ પહેલાંના આ ડ્રાય પીરીયડમાં સામાન્ય કરતાં વધુ વકરો કરવાનો મોકો છે. આપણે ત્યાં સામાન્ય રીતે સપ્ટેમ્બર મહિનામાં ઓછો વરસાદ પડતો હોય છે એટલે જન્માષ્ટમીના મેળામાં સ્ટોલ રાખનારનો તાડપત્રી-મીણીયાનો ખર્ચો બચી જશે. બે વર્ષ પહેલાં પાછોતરા વરસાદે ખેલૈયાઓને નવરાત્રીના ત્રણ ચાર દિવસ રેઈન દાંડિયા રમવાની તક આપી હતી. આ સાલ અધિક માસના લીધે નવરાત્રી પાછી ઠેલાતા ખેલૈયાઓ એ લાભ ગુમાવશે.

પક્ષીઓમાં આમ પણ કેલેન્ડર જોવાનો રીવાજ નથી હોતો. સૂર્ય દક્ષિણનો થવા માંડે અને ગરમી ઓછી થાય એટલે મોર એનો ટહુકા કરવાનો અને કળા કરવાનો સીઝનલ ધંધો ચાલુ કરી જ દેતો હોય છે. ટીટોડી પણ જેઠ મહિનાથી નીચાણવાળી કે ઉંચાણવાળી જગ્યા ઉપર કાંકરાથી માળો બાંધીને અખબારના ફોટોગ્રાફરથી માંડીને ટીટોડી શાસ્ત્ર મુજબ વરસાદનો વર્તારો કરનારાને ધંધે લગાડી દેતી હોય છે. એમને અધિક અષાઢ મહિના સાથે નિસ્બત નથી હોતી. અમે પણ મોર કે કોયલને ચાલુ અધિક મહિનામાં ટહુકાનો ઓવરટાઈમ કરતાં જોયા નથી.

આમ તો અષાઢ મહિનો એ વરસાદનો મુખ્ય મહિનો ગણાય અને આ વખતે તો એક નહીં પણ બબ્બે અષાઢ મહિના હોવા છતાં પણ વરસાદના ઠેકાણા ન એ વિધિની વક્રતા છે! વરસાદની રાહ જોઇને બેઠેલા છત્રી, રેઇનકોટ અને મીણીયા વેચનારથી લઈને મકાઈ ડોડાવાળા, દાળવડા ખાવાના રસિયા અને લારીવાળા તમામ માટે ધરમ સંકટ ઉભું થયું છે. શકુનિના સગલાઓ પણ ‘વરસાદ પડે તો બેઠક કરીએ’ની તાકમાં છે. અમારું તો માનવું છે કે હિન્દી ફિલ્મી ગીતમાં કહ્યું છે એમ ‘સાવન આયે યા ના આયે, જીયા જબ ઝૂમે સાવન હૈ ...’ના ધોરણે વરસાદની રાહ જોયા વગર જ જીયાને ઝૂમાવીને મચી પડવું જોઈએ. n

મસ્કા ફન

તમારા મોબાઈલમાં ‘H+’ સિગ્નલ સ્ટ્રેન્થ આવતી હોય તો તમે અત્યારે મોબાઈલના ટાવર ઉપર બેઠા છો અને ત્યાંથી નીચે કેવી રીતે ઉતારશો એની ચિંતા કરવી જોઈએ.

હવાઈ ગયો છું !

મુંબઈ સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૧૨-૦૭-૨૦૧૫ | અધીર અમદાવાદી |

હમણાં જ સોનેરી તડકો ગજવામાં ભર્યો,
તમે ગયા ને બે ઘડીમાં હવાઈ ગયો છું.
સડકો,  કોમનવેલ્થ કે પછી હો ભુવામાં,
હું  દેશનો  પૈસો છું, ને ખવાઈ ગયો છું !

--

વરસાદ મોઢું દેખાડીને જતો રહે એટલે પાછળ ખાખરા, પાપડ, ચવાણા, મમરા, પાણીપુરી, વેફર્સ, ખારી બિસ્કીટ અને સિંગચણા હવાઈ જાય છે. કોમ્પ્યુટરમાં ભેજ લાગવાથી કેપેસીટર ફૂલી જાય છે. ફટાકડાં અને ગોદડાં પણ હવાઈ જતાં હોય છે. ચોમાસામાં લગ્ન કરનારે ફટાકડાં હવાઈ જાય એ માટે તૈયારી રાખવી જ રહી. ચોમાસામાં લગ્ન કરનાર અનેક આપત્તિઓ સામે લડીને લગ્ન કરે છે. અને લગ્નથી મોટી આપત્તિ હજુ કોઈ શોધાઈ નથી. લગ્ન કરીને જેટલા શહીદ થયા હશે એટલાં કુદરતના કોપને કારણે મર્યા નહિ જ હોય. પણ આજે વાત નાસ્તા હવાઈ જાય એની કરવાની છે.


દરિયા કિનારે રહેનાર માટે આ અનુભવ નવો નથી, પણ અમદાવાદ જેવા સૂકાં વાતાવરણમાં રહેનારને ગરમી અને બફારા વચ્ચે ચોમાસાનાં આગમને હવાઈ જવાની તકલીફ અસહ્ય લાગે છે. દુનિયામાં રોજ હજારો નવા સંશોધન થાય છે. ઈસ્ત્રી ન કરવા પડે તેવા રિન્કલ ફ્રી કપડાં શોધાય છે. માણસ વગર ચાલી શકે તેવા ડ્રોન પ્લેન શોધાય છે. પણ હવાઈ ન જાય તેવા પાપડ નથી શોધાતાં, આ ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોનો સ્થાનિક સમસ્યાઓ પ્રત્યેનો અભાવ દર્શાવે છે. એટલે જ પાપડને હવાઈ જતાં બચાવવા માટે આપણે પહેલાં અમેરિકનોને પાપડ ખાતાં કરવા પડે. તો કદાચ ત્યાના વૈજ્ઞાનિકો આ સમસ્યા હાથ પર લે.

હવાઈ જવામાં અસરગ્રસ્ત પદાર્થમાં હવા લાગી જાય છે. બિસ્કીટ, વેફર્સ, ખાખરા, પાપડ સૂકાં પદાર્થ છે અને હવામાંનાં ભેજને એ આકર્ષે છે. ચોમાસામાં ને દરિયાકિનારે હવામાં ભેજનું પ્રમાણ વધારે હોય છે. આ ભેજ વસ્તુમાં ઘુસવાથી પદાર્થ ફૂલે છે એવું વિજ્ઞાનમાં કહ્યું છે. જે પદાર્થમાં પહેલેથી ભીનાશ હોય, જેમ કે ફ્રુટ, એ હવાઈ જતું નથી. આ સાંભળીને લાગણીભીનાં વ્યક્તિઓ જોકે ખુશ થવાની જરૂર નથી.

જયારે વસ્તુ સુકી હોય ત્યારે એ બરડ હોય છે, અને તોડો તો અવાજ આવે છે. જેમ કે વેફર્સ, મઠીયા, પાપડ. આ અવાજની પણ એક મઝા છે. ખાસ કરીને ભચડ ભચડ ચાવવાથી જો આજુબાજુ બેઠેલાં લોકોને ત્રાસ થતો હોય ત્યારે તો ખાસ. પણ વસ્તુ હવાઈ જાય પછી વીંટો વાળી નાખો તો પણ એ તુટતી નથી. અવાજનાં તો સપનાં જ જોવાનાં, સાંભળવાના !

હોટલોમાં ગયા હોવ, તો પાપડના હવાઈ જવાનાં કિસ્સામાં ‘એ ભાઈ એ તુમારા પાપડ હવા ગયેલા હે વાપસ લે જાવ’ કહી બીજો મંગાવી શકાય છે. પણ ઘરમાં હવાયેલ પાપડ બદલી આપવાનો રીવાજ હજુ શરું નથી થયો. ઘરમાં પાપડ હવાઈ જાય તો એનો કોળીયો બનાવી શાક સાથે ખાઈ જવામાં આવે છે, અથવા છોડી દેવામાં આવે છે.

માલ વેચનાર તો તરત બનેલો કડક માલ પ્લાસ્ટીકમાં પેક કરી વેચી મારે છે. એ વેચે ત્યારે એ હવાયેલો નથી હોતો. હોય તો ચેક નથી થઈ શકતું. પડીકું કે ડબ્બો ખુલે એથી માલ હવાઈ જાય છે. આમ થાય એટલે ઘરમાં ડબ્બા ખુલ્લાં રાખવા પર રાતોરાત પ્રતિબંધ લદાઈ જાય છે. તમે ડબ્બો હાથમાં લો એ સાથે જ ઘરનાં સુચના અને પ્રસારણ મંત્રી ફરમાન જારી કરે છે. ‘ડબ્બો બંધ કરજે પાછો, નહીંતર હવાઈ જશે’. વર્ષોથી એકનું એક વાક્ય, એકની એક વ્યક્તિને મોઢે સાંભળતા હોવા છતાં, પુરુષોને ડબ્બા ખુલ્લા છોડવામાં જાણે આનંદ આવતો હોય એમ એ ખુલ્લા કે અધખુલ્લા છોડી અન્ય નકામાં કામે વળગે છે.

બજારમાં કે લારી ઉપર તો હવાઈ જાય એવા નાસ્તા વેચવાનો રીવાજ જ નથી. બજારમાં ઈડલી, ઢોકળા, ખમણ અને બટાકા પૌવા લારી પર વેચાય છે. પણ લારી પર ત્યાંને ત્યાં ખાવા ચવાણું નહિ મળે. ચણા જોર ગરમ, ભેળ, ચણાની દાળ વગેરેમાં ચટણી નાખીને કે લીંબુ નીચોવીને જ અપાય છે, એટલે કોઈ હવાઈ ગયાની ફરિયાદ જ ન કરે. ભેલપૂરીવાળો એમબીએ ન થયેલો હોય તો શું થયું, એને એટલી સમજ તો હોય છે. જોકે આજકાલ ઘણાં એમબીએ થયેલાને ભેલપુરીવાળા જેટલી સમજ નથી હોતી. અમે તો કહીએ છીએ કે એમબીએનાં અભ્યાસક્રમમાં ભેલપૂરીનો કેસસ્ટડી ઉમેરવો જોઈએ. આ અમે લેખક તરીકે નહિ, પોતે એમબીએ છીએ એટલે કહીએ છીએ!

‘હવાયેલા નાસ્તાનું શું કરવું?’ એ ‘નાસ્તા હવાઈ જતાં રોકવા શું કરવું?” કરતાં પણ મોટી સમસ્યા છે. કારણ કે નાસ્તા હવાઈ જતાં રોકવા પુરતો પ્રયાસ નથી થતો એટલે નાસ્તા હવાઈ જાય છે, અને આમ હવાયેલા નાસ્તા કોઈ ખાતું નથી એટલે કાબર-કાગડાને હવાલે કરવા પડે છે. જોકે એ પહેલાં બિનઅગત્યનાં મહેમાનોને પધરાવવામાં આવે છે. હોંશિયાર મહેમાન ફાકડો માર્યા પછી, દિવસના કોઇપણ સમયે આવ્યા હોય તો પણ, ‘હમણાં જ ખાધું છે’ કહી વધેલા હવાયેલ નાસ્તાને વધુ હવાઈ જવા માટે છોડી દે છે. આ પછી હવાયેલા નાસ્તો ભટકાડવા ઘરનાં કામવાળાનો વારો આવે છે. જોકે એને પણ ખબર હોય છે કે આ પિયરીયા સિવાય કોઈને સારું ખવડાવે એ વાતમાં માલ નથી. અને એ સાચો જ પડે છે. પૂર્વઅનુભવોથી એ લઈ જવાનું ટાળે ત્યારે કાબર-કાગડાનો વારો આવે છે.

મહાભારતનો મહાન બાણાવાળી અર્જુન કાબા નામનાં એક સામાન્ય લુંટારા પાસે લુંટાઈ જાય છે. હવાઈ જવાને ક્રિકેટ અને ટેનિસમાં ફોર્મ કહે છે. અનુષ્કા મેચ જોવા ખાસ ઓસ્ટ્રેલીયા ગઈ ત્યારે વિરાટ કોહલી હવાઈ ગયો હતો તેવા આક્ષેપો સોશિયલ મીડિયા ઉપર થયા હતાં. અગાઉ વર્લ્ડ કપ રમતાં સહેવાગ પર મમ્મીનો ફોન આવ્યો એમાં એ હવાઈ ગયો હતો. પાપડ હવાઈ જાય એ માટે જેમ ભેજ જવાબદાર છે, તેમ ખેલાડીઓ હવાઈ જાય એનાં માટે જવાબદાર પરિબળો આસાનીથી શોધી શકાય છે.

હવાઈ જવું એક રૂપક છે. પાપડની જેમ માણસ પણ કડક હોય છે. પાપડ સ્વમાનનું પ્રતિક છે. કડક માણસ પણ ક્યારેક હવાઈ જાય છે. અમુક લગ્ન પછી હવાઈ જાય છે. અમુક સરકારી નોકરી કરવામાં હવાઈ જાય છે. અમુક રૂપિયાનાં પ્રલોભનમાં હવાઈ જાય છે. અમુક બાળકોની લાગણીમાં હવાઈ જાય છે. અમુક ડર કે ધમકીથી હવાઈ જાય છે. હવામાન ગમે તેવું હોય, એવામાં હવાઈ ન જવું એ મહત્વનું છે. અંદરથી છલોછલ હોય એ હવાતા નથી.

Sunday, July 05, 2015

ગે મેરેજીઝમાં ગૂંચવાડા

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી | ૦૫-૦૭-૨૦૧૫

અમેરિકામાં ગે મેરેજીઝને માન્યતા મળી ગઈ છે. આના પ્રત્યાઘાતો ભારતમાં પણ પડ્યા છે. ભારતમાં આવા લગ્નો તો નહિ જ, સંબંધોને પણ સ્વીકારવામાં આવતા નથી ત્યાં પણ હલચલ મચી છે. અમુક બિનસત્તાવાર અહેવાલો મુજબ અમેરિકામાં વિઝા એપ્લીકેશનમાં હમણાં જે જામ થયો હતો તે આ સમાચાર લીક થવાને કારણે થયો હતો. એવું મનાય છે કે ગુજરાત સહીત ભારતમાંથી, અને ખાસ કરીને બોલિવુડનાં બે મહાનુભવો અમેરિકા સેટલ થવા જઈ રહ્યા છે. આ સમાચાર સાચા હોય તો અમે એને આવકારીએ છીએ. જોકે અમે આવા લગ્નોની તરફેણમાં કે વિરુદ્ધમાં નથી, પરંતુ અમને આવા લગ્નો ભારતમાં કાયદેસર થાય તો આવનાર સમયમાં અનેક ગૂંચવાડા ઉભા થશે એવું સ્પષ્ટ પણે દેખાઈ રહ્યું છે. 

પ્રોજેક્ટની ભાષામાં કહીએ તો જયારે ક્લાયન્ટે આપેલી ડેડલાઈન માથે તબલા વગાડતી હોય અને ડીલીવરેબલ્સનો અતોપતો ન હોય ત્યારે કન્સલ્ટન્ટો ભાયડે-ભાયડા પરણાવી દેતા હોય છે. મતલબ કે ફેરા ફરવાનો સમય થયો હોય અને કન્યા ભાગી ગઈ હોય તો એકવાર તો ઘૂમટો તણાવીને ભાયડા સાથે ફેરા ફેરવી દેવાના અને પછી સમય મળતાં ભાયડાને કાઢીને બાયડી ગોઠવી દેવાની! અમે કદી એવું નહોતું વિચાર્યું કે આ ભાયડે-ભાયડા પરણાવવા એ ક્યારેક રિઆલિટી બની જશે. કોઈપણ ધર્મમાં આ પ્રકારના લગ્નની વિધિ હોય જ નહીં, એટલે બોલિવુડની ફિલ્મો કે સીરીયલો રાહ ચીંધે એ પ્રમાણે આવા લગ્નો ગોઠવાય. અમે હંમેશ મુજબ અમારું કલ્પનાનું ગધેડું છુટ્ટું મુક્યું તો કેટલીક રમુજી પરિસ્થિતિઓ સામે આવી. જેવી કે,

સૌથી પહેલા તો લગ્ન બાદ કન્યા એટલે કે વર વિદાય બાદ કોના ઘેર જાય તે સમસ્યા થાય. કદાચ વારા પાડવામાં આવે એવું પણ બને. અથવા તો પછી એમણે અંદરોઅંદર જે નક્કી કર્યું હોય એ પણ જે વિદાય થાય એને જ કન્યા ગણવી પડે. ભડના દીકરા હોય એટલે વિદાય વખતે રડે તો નહિ, ઉલટાનું હાથમાં શ્રીફળ કે ગુલદસ્તાની જગ્યાએ બીયરની બાટલી ઝાલી હોય એ મુકાવવી પડે. સાસરે પહોંચ્યા પછી પોંખીને આશીર્વાદ આપતી વખતે ‘દોસ્તાના’ની કિરણ ખેરની જેમ ‘યે કંગન મૈને અપની બહુ કે લિયે બનવાયે થે. અબ સચ પૂછો તો મૈ નહિ જાનતી કી તુ મેરી બહુ હૈ યા દામાદ, પર જો ભી હૈ મેરી તરફ સે શગુન સમઝ કે રખલે!’ કહીને જે તે વહેવાર પણ કરવો પડે.

એમનામાં માથે ઓઢવાનું તો હોય નહિ એટલે ‘મુંહ દિખાઈ કી રસમ’ના પૈસાનું તો નાહી નાખવાનું જ રહે. બાકી લગ્નમાં ‘મહેંદી કી રસમ’ વખતે મહેંદી મુકાવવા સાથે આખા કુટુંબ સાથે ખાણીપીણી માટે ઉતરી પડતા હોય છે એ બંધ થશે એટલે ખર્ચો બચશે. લગ્ન ગીતોમાં ‘લાડો-લાડી’ના ગીતોના બદલે બીજા વિકલ્પો વિચારવાના થશે. હા, વરઘોડો માંડવે પહોચે ત્યારે બંને ઉમેદવારોના મિત્રો ભેગા થઈને ‘આજ મેરે યાર કી શાદી હૈ...’ ગીત ઉપર નાચી શકે એ ફાયદો ખરો!

લગ્ન અગાઉ યોજાતા ગરબા જોકે ફિક્કા લાગે. કારણ કે આવા ગરબામાં છોકરી જ એના ડ્રેસિંગ અને ગ્રેસથી મેદાન મારી જતી હોય છે. એના બદલે અહીં બેઉ ઢાંઢા ભેગા થઇ લોકોના ટાંટિયા કચરે એ જોવામાં કોઈને રસ ન પડે. આ કારણસર ગરબામાં નાસ્તાનું મેનુ સારું રાખવું પડે. અથવા તો ગરબાનાં વિકલ્પમાં બેઉ પાર્ટી વચ્ચે કબ્બડી, કુસ્તી, ક્રિકેટ મેચ કે પકડદાવનું આયોજન કરી શકાય.

રોના-ધોના ટાઈપની સીરીયલો બનાવનારા લોકો શરૂઆતમાં કાયમ અલગ એન્ગલ પકડવાની કોશિશ કરતા હોય છે પણ પાછળથી એમની સીરીયલના એકેએક સ્ત્રી પાત્રો હરીફરીને પ્રપંચ અને કાવાદાવા ઉપર ઉતરી આવતા હોય છે. અમુક તો યુદ્ધની પૃષ્ઠભૂમિ પર સીરીયલ બનાવે તો એમાં પણ સાસ-બહુના ઝઘડા ઘૂસાડે એવા ઝનૂની હોય છે. આવી સીરીયલોમાં આ નવા પ્રકારના યુગલોની એન્ટ્રીથી થ્રિલ ઉમેરાશે. વાત કાવાદાવાથી આગળ વધીને મારામારી સુધી પહોંચતી થઇ જશે. આજકાલ સામાજિક સીરીયલોમાં ખૂન અને પોલીસ તો જોવા મળે જ છે હવે કાર ચેઝ અને ફાઈટસ પણ ઉમેરાશે. કાંજીવરમ સાડીઓના બદલે અરમાનીના સુટ અને શેરવાનીઓ જોવા મળશે. સામાજિક વિષય પર સિરિયલ બનાવતી એકતા કપૂર પછી ક્યુંકી સસુર ભી કભી વર થા નામની સીરીયલ બનાવી નાખે એવું પણ બને. .

લગ્ન બાદ હૂતો હૂતો બેઉ કામ કરતાં હોય એટલે ઘર સંભાળવામાં વારા પડે. ભારતીય ઉચ્ચ પરંપરા મુજબ છોકરાઓને રાંધવાનું આવડતું ન હોય એટલે રોજ રેડી-ટુ-કુક ફૂડના પેકેટો ખુલે. ઘરકામ માટે આવતાં નોકર-ચાકર અને સર્વિસવાળા જેવા કે ઈસ્ત્રી, દૂધ, શાકભાજીવાળાને હાઉસ-હસબંડ સાથે ડીલ કરતાં શીખી લેવું પડે. શાકવાળાને વગર રકઝક કર્યે શાક લેતાં ભાયડા વધુ ‘પસંદ’ આવે. લગ્ન બાદ સુહાગના લાંબા આયુષ્ય માટે વ્રત કોણે રાખવું, એ એક પેચીદો પ્રશ્ન બની શકે છે અને કદાચ ભવિષ્યમાં આ કારણે ડાઈવોર્સો લેવાય તો નવાઈ નહિ. આ ઉપરાંત આવા લગ્નો દહેજ કોણ લાવે અને સાસુ કે સસરા દ્વારા જાતીય સતામણી જેવા નવા પ્રશ્નો ઊભા કરે તો નવાઈ નહિ.

ગે મેરેજીઝ વિષે ભલે ગમે તે કહેવાતું હોય, પણ ભારતમાં અપનાવવામાં આવે તો એ છોકરીઓની ઘટતી સંખ્યાની સમસ્યાનું સમાધાન તો આણશે જ, ભલે પછી એની પોતાની નવી સમસ્યાઓ ઊભી થાય ! n

મસ્કા ફન

ગે મેરેજ બાબતે અમેરિકાએ એની પ્રજાને લીટરલી ઉંધા રસ્તે ચઢાવી !
--
#GayMarriages #Gujarati


વિન્ડો શોપિંગ

મુંબઈ સમાચાર | ઉત્સવ સપ્લીમેન્ટ | લાતની લાત ને વાતની વાત | ૦૫-૦૭-૨૦૧૫ | અધીર અમદાવાદી |

Kamal Hasan lustfully looking at article (Movie Pushpak)
પુષ્પક ફિલ્મમાં કમલા હસન એક શો રૂમના કાચ પર નાક અડાડીને અંદર મુકેલી વસ્તુઓ જોતો હોય છે. સ્ટાફમાં કોઈ એને જોવે છે એટલે એ ઝંખવાઈને પાછળ ખસે છે. સ્ટાફ કાચ સાફ કરે છે. ત્યારે અમને પહેલી વાર ખબર પડી કે આને વિન્ડો શોપિંગ કહેવાય. વિન્ડો શોપિંગ એટલે ગમતાંને ગુંજે એટલે કે કાર્ટમાં ભરવાને બદલે વિશ લીસ્ટમાં મુકવું. વિન્ડો શોપિંગ અને ફ્લર્ટીંગ એક જેવા છે. અટેન્શન વિધાઉટ ઈંટેન્શન. છતાં સાવધાની રાખવી જરૂરી છે કારણ કે કેટલાંક ફલર્ટીંગ લગ્નમાં પરિણમતા હોય છે, કવચિત બીજાં !

શોપિંગ મોલ્સ અને એમાં મળતી વસ્તુઓ જોવામાં સારી અને ખરીદવામાં મોંઘી લાગે છે. એકંદરે ડિસ્પ્લેમાં મુકેલી આઈટમ્સથી લલચાઈને અંદર ગયા પછી એ રીજેક્ટ જ કરવાની હોય છે. લગ્નમાં જેમ છોકરો કે છોકરી એકબીજાને જોવે એ પછી એકદમ કુંડળીમાં કોઈ ગ્રહ વક્રી જાય, એમ શોપમાં પેઠાં પછી પ્રોડક્ટની ખામીઓ ઉડીને આંખે વળગે છે. અથવા તમારે જોઈતો કલર નથી હોતો. કે પછી ગમતી ડિઝાઈનમાં તમારી સાઈઝ નથી મળતી. આવું કરવા માટે સારી એક્ટિંગ આવડવી જોઈએ. પણ સેલ્સમેન કે ગર્લ્સને આવા રોજનાં સો-બસો એકટરોની એક્ટિંગ સહન કરવી પડતી હોય છે, પણ ઘરાક ભગવાન છે એમ દેખાડવા પાર્ટી બહાર નીકળે ત્યાં સુધી એ મુખારવિંદ પર સ્મિત ફરકાવતાં રહે છે. મોલ્સના સીસીટીવી ફૂટેજ જુવો તો ખરી હકીકત ખબર પડે.

વિન્ડો શોપિંગ પાંચેય ઇન્દ્રિયોનાં ઉપયોગ થકી- જોઈ, સાંભળી, સુંઘી, સ્પર્શી, ચાખી- થઈ શકે છે. અમદાવાદમાં પાઈરેટેડ ડીવીડી ખરીદનારા પણ પ્રિન્ટ ક્વોલીટી જોઈ અને સાઉન્ડ ચેક કરતાં હોય છે. પછી નથી લેતાં. સો રૂપિયાનાં માટલાંને પણ ટકોરો મારીને લેવામાં આવે છે. જોકે કરોડ રૂપિયાનું ઘર ખરીદનારા એટલો પણ ટેસ્ટ નથી કરતાં. અમારે જે દિવસે મોલમાં જવાનું હોય એ દિવસે અમે ઘેર પરફ્યુમ છાંટતાં જ નથી. મોલમાં પરફ્યુમ ટેસ્ટર આવે છે. મફત કા પરફ્યુમ છાંટ બે લાલિયા. મોટે ભાગે તો કાગળની સ્ટ્રીપ ઉપર ને અમુક જગ્યાએ હાથ પર પણ છાંટી આપે. બસ પછી તો પરફ્યુમની ભેળ લગાડીને બહાર નીકળવાનું. ભીંડાથી લઈને કપડાં સુધી અડીને ચેક કરવામાં આવે છે. આંગળી વડે કાપડ ચેક કરનારનો હાથ અગાઉ ક્યાં ક્યાં ફર્યો હતો તે જો સેલ્સમેન જાણી શકતો હોત તો એ કદી અડવા ન દે. માણેકચોકમાં જઈ બદામ અને કાજુ ચાખનારા પણ પડ્યા છે. આ બધું એક પણ રૂપિયાનો ખર્ચ કર્યા વગર થઈ શકે છે.

ઘણાં રસ્તે જતાં વિન્ડો શોપિંગ કરતાં હોય છે. અમદાવાદમાં સીજી રોડ પર કાર ચલાવતાં ચલાવતાં બેઉ બાજુ દુકાનોમાં ડાફોળિયાં મારી ટ્રાફિકની પથારી ફેરવનાર અને પાછળ વાહન ચલાવનારનું દિમાગ હટાવનાર પણ જોવા મળે છે. એમાં કારમાં ચાર જણા જતાં હોય તો ચારેય જુદી જુદી દુકાનોમાંથી શોપિંગ કરતાં હોય. આવા લોકો આળસુ હોય છે. યોગના પ્રચાર અને પ્રસાર પછી આવા આળસુઓ પગે ચાલીને વિન્ડો શોપિંગ કરતાં થશે તો ટ્રાફિકમાં રાહત થશે અને યોગ પાછળ કરેલ ખર્ચો લેખે લાગશે!

પોતાનાં ખિસ્સામાંથી ખર્ચવાના હોય એ સામાન્ય રીતે વિન્ડો શોપિંગ કરે છે. પારકા પૈસા હોય તો શોપિંગ થાય છે. આમાં પોતાનું-પારકું એટલે શું એ સમજવા પતિનાં પાકીટ પર હાથ મારતી પત્નીનાં ભાવ પણ સમજવા પડે. મરસીલીન કોકસ કહે છે કે જો તમારે સ્ત્રીને સમજવી હોય તો એની સાથે શોપિંગ કરવા જાવ. જોકે અમને એની આ વાતમાં દમ નથી લાગતો. સ્ત્રીને સમજવી એ ડોનને પકડવા જેટલી અઘરી જ નહિ, અશક્ય વાત છે. અહીં અમે ઓરીજીનલ ડોનની વાત કરીએ છીએ.

જૂનાં વખતમાં જયારે મોલ્સ નહોતાં ત્યારે પત્નીને ઉદ્યાન કે વાટિકા લઈ જવાનો રીવાજ હતો. બગીચામાં કાનમાં મેલ કાઢી આપનારા,ચંપી કરી આપનારા ફરતાં. ત્યાં સિંગ-ચણા કે ચણા જોર ગરમનાં ખર્ચમાં પતી જતું. આજકાલ મોલમાં લવરિયા સજોડે શોપિંગ માટે આવે છે. બંને હાથ પકડીને ફરતાં જોવા મળે છે. આનું કારણ એ છે કે બકાને ડર હોય છે કે અલી હાથ છોડીને કોક સ્ટોરમાં ઘૂસી ન જાય. બાકી અત્યારે મોલમાં ખાલી વિન્ડો શોપિંગ કરીને પાછા આવો તો પણ ખાવાપીવાનો ખર્ચો ભારે પડે. કદાચ રવિવારે કામ કર્યા વગર આપણને જે પગાર મળે છે તે મોલનાં પોપકોર્ન, આઈસ્ક્રીમ અને ફાસ્ટફૂડમાં ખર્ચવા માટે જ હશે.

વિન્ડો શોપિંગમાં કંજૂસ રૂપિયા બચાવે છે. કેટલા રૂપિયાનો ખર્ચો થઈ ગયો હોત, પણ થયો નહીં, તે ગણતરી કરે છે. એટલે જ વિન્ડો શોપિંગ કરવું તો મોંઘી વસ્તુઓનું કરવું. દસ લાખનાં ડાયમંડ નેકલેસને નાપસંદ કરી દસ લાખ બચાવાય કે બાટાની સ્લીપર જતી કરી ૧૨૯ રૂપિયા?

વિન્ડો શોપિંગ કોમ્પ્યુટરની વિન્ડોમાંથી પણ થઇ શકે છે. એમાં તમે મુંબઈમાં બેઠાંબેઠા ન્યુયોર્કમાં શોપિંગ કરી શકો. શોપિંગ કાર્ટમાં વસ્તુ મુકો અને કાઢો, કોઈ વઢે નહિ, માત્ર મહિનાઓ સુધી નોટીફીકેશન આવ્યા કરે. ડીજીટલ વિન્ડો શોપિંગ એથીય આગળ લઈ જાય. રામાયણ વખતમાં જો ઓનલાઈન શોપિંગ હોત તો સીતાજીએ શોપિંગ કાર્ટમાં સુવર્ણ મૃગ મૂકી લક્ષ્મણને ચેક આઉટ કરવાનું કીધું હોત. બસ, પછી તો જે અત્યારે થાય છે એ થયું હોત. સુવર્ણ મૃગ માટે લક્ષ્મણે કાર્ડ ઘસ્યા બાદ રાવણ એન્ડ કંપની મહિના પછી સ્ટફડ ડીયર, એ પણ ગોલ્ડનને બદલે પિંક કલરનું ડીલીવર કરત અને એમાંથી જ યુદ્ધ શરુ થાત! જોકે રાવણના સમયમાં કસ્ટમર સર્વિસ માટે કોલ-સેન્ટર્સ નહોંતા નહીંતર લક્ષ્મણે ફોન પર ટેલી- એક્ઝીક્યુટીવ બાબલાઓને ગ્રાહક સુરક્ષામાં લઈ જવાની ખોટી ધમકીઓ આપીને છેવટે રાવણ એન્ડ કંપનીમાંથી કદી ખરીદી ન કરવી એવો નિર્ધાર કરીને વાત પડતી મૂકી હોત.

અહીં અમને કવિ સૈફ પાલનપુરીનો એક અદભૂત શેર યાદ આવે છે:

ઘણા દિવસ પછી બારીએ કાગડો આવ્યો,
ને કહી ગયો કે હવે કોઈ આવનાર નથી.

આ શેરમાં વિન્ડો શોપિંગને કારણે બંધ થતાં મોલ્સના સંદર્ભમાં લખાયો હોય તેવું જણાય છે. જયારે એક નાના મોલની દુકાનો બીજાં મોટા મોલમાં શિફ્ટ થાય છે ત્યારે વધી-ઘટી દુકાનોમાં લીઝ પૂરું થાય ત્યાં સુધી કાઉન્ટર સંભાળતા દુકાનદારોની વ્યથા અહીં અદભૂત રીતે વર્ણવી છે. દુકાનો અને મોલ્સ બંધ થવાની શરૂઆત વિન્ડો શોપિંગથી થાય છે. જયારે વિન્ડો શોપિંગ કરનાર પણ આજુબાજુની બંધ થાઉં થાઉં થતી શોપનો એમ્પ્લોયી જ હોય, ત્યારે સમજાય કે મોલને તાળા વાગવાના છે. માટે હે સુજ્ઞ વાંચકો, કોઈના પેટ પર લાત મારવાનું બંધ કરો. કોક દહાડો તો સાચું શોપિંગ કરો!

Thursday, July 02, 2015

અઠ્ઠાવીસમા ટ્રાયલે ક્લાર્ક

કટિંગ વિથ અધીર-બધિર અમદાવાદી |૨૮-૦૬-૨૦૧૫

મહારાષ્ટ્રના ચીફ મીનીસ્ટર દેવેન્દ્ર ફડનવીસની ઓફિસમાં કામ કરતાં પટાવાળા અવિનાશ ચૌગુલેએ ૨૮મા ટ્રાયલે એસએસસીની પરીક્ષા પાસ કરી દીધી છે. એટલું જ નહીં, દરવખતે ગણિતમાં ફેઈલ થતાં ચૌગુલે આ વખતે જરૂરી ૩૫ કરતાં ત્રણ માર્ક વધારે લાવ્યા છે. હવે એ પટાવાળામાંથી ક્લાર્ક બનશે. મહારાષ્ટ્રનાં મુખ્યમંત્રીએ ટ્વીટર પર આ વાત શેર કરી છે. જોકે એમણે ચૌગુલેની આ સિદ્ધિને પોતાને નામે નથી ચઢાવી. બાકી આજકાલ ‘અચ્છે દિન’ના વિવાદમાં બંને તરફના લોકો આજકાલ કંઈ પણ નિવેદન કરી શકે છે.

અમને આ વાતમાં એટલો રસ પડ્યો કે અમે સિધ્ધો ફોન જોડ્યો ચૌગુલેને જેના ઇન્ટરવ્યુનો સાર અહીં રજૂ કરીએ છીએ.

‘તો અવિનાશ ભાઉ, પચાસ વર્ષની ઉંમરે અઠ્યાવીસમી ટ્રાયલે એસએસસી પાસ કરતાં તમને કેવું લાગે છે?’

‘ચ્યાઈલા એકદમ મસ્ત! પચાસ વર્ષની ઉમરે અઠયાવીસ વર્ષની અનુષ્કા સાથે હીરો બનતા આમીર ખાન જસ ફિલ હોતે !’

‘ઓહ ... ફિલ ... તમે તો અંગ્રેજી પણ જાણો છો!’

‘હાસ્તો, ફેઈલ મેથ્સમાં થયો હતો, અંગ્રેજીમાં ક્યારનો પાસ છું અને અમારે ત્યાં ટોપ ક્લાસના લોકોની અવરજવર રહે છે પછી માણસ કંઇક તો શીખે તો ખરો ને!’


‘વાહ, કોન્ગ્રેટ્સ’

‘ઠેન્ક્યું’

‘તો આટલા વર્ષો સુધી તમે પ્રયાસ કર્યો તેમાં કદી એવું ના થયું કે, બહુ થયું, બસ હવે છોડી દઉં?’

‘અસ વિચાર તો યેતો અને જાતે. મારી સામે કાકા જોગીન્દર સિંહ ઉર્ફે ‘ધરતી પકડ’નો ૩૦૦ ચૂંટણીઓ હારવાનો રેકોર્ડ નજર સામે હતો, જયારે મારે તો અઠ્યાવીસમો જ ટ્રાયલ હતો. એટલે નિરાશાનો પ્રશ્નચ નાહિ.’

‘હમ્મ્ ... તો તમને એમાંથી પ્રેરણા મળી?’

‘પ્રેરણા તો બધેથી મળે છે. એક રાજસ્થાનમાં અલવર જીલ્લામાં ૮૧ વરસનાં શિવચરણ યાદવ છે જે આ વર્ષે સામાજિક વિજ્ઞાનમાં પાસ થયા છે, બાકીના બદ્ધા વિષયોમાં એ ૪૬ વરસથી ફેઈલ થાય છે. પણ સૌથી વધુ પ્રેરણા મને મારા ફાધર પાસેથી મળેલી’.

‘વાહ, તમે વારંવાર નાપાસ થતા હતા છતાં તમને પ્રેરણા આપતા રહેવાની પ્રેરણા તમારા ફાધરને ક્યાંથી મળતી હતી?’.

‘જીતેન્દ્ર અને અમિતાભ બચ્ચન સાહેબ પાસુન.’

‘તમે કોને તમારો આદર્શ માનો છો!’

‘કરોળિયાને!’

“હેં?’

‘હું રોજ ઓફિસમાં કરોળિયાનાં જાળાં સાફ કરું અને બીજા દિવસે એ પાછા બનાવી દે, કિતી વેળા ખાલી પડતાત પરત વાર ચઢતે’

‘વાહ, તમે તો ફિલસૂફ છો! કરતા જાળ કરોળિયો ... વાળી કવિતા પણ તમને ખબર છે વાહ ...’

‘ઠેન્ક્યું, મેં કીધું ને હિન્દી-ઇંગ્લીશમાં પાસ છું’

‘ગુડ, ગુજરાતી પણ આવડે છે તમને તો’

‘હો, સાહેબ દિલ્હી ફોન કરે ત્યારે ગુજરાતીમાં જ બોલતાં હોય છે. તીતુન થોડા શીખલો.’

‘સાહેબ?’

‘આમ્ચ્યા ફડનવીસ સાહેબ’

‘અચ્છા અચ્છા, તો આ વખતે તમે એવું શું જુદું કર્યું જે પહેલા સત્તાવીસ વખત નહોતું કર્યું ?’

‘મેં કાહિ નવિન કેલે નાહિ, જે કર્યું છે એ પેપર તપાસનારે કર્યું છે’

‘કે પછી અનુભવ?’

‘હો, અનુભવ તો ખરો જ ને. છેલ્લી દસ પરીક્ષામાં આપણે એક પણ વેળા પેન, ફૂટપટ્ટી, પેન્સિલ ભૂલ્યા નહોતા, એ અનુભવસ્તો’.

‘ગણિત વિષયમાં સત્તાવીસ ટ્રાયલ કર્યા પછી પણ માત્ર આડત્રીસ માર્ક્સ? ઓછા નથી લાગતાં?’

‘કમી? અરે હું તો કહું છું વધારે છે. વધારાના ત્રણ કોક બીજાને આપી દો. બચારાએ મારી જેમ ટ્રાયલ તો ન મારવા પડે’

‘તમને ફર્સ્ટ ક્લાસનો મોહ નથી?’

‘અરે ક્લાર્ક બનવા માટે માર્ક નથી જોવાતાં, પાસીંગ સર્ટી જ પાહીજે.’

‘તમારી ઉંમર પચાસ વર્ષ છે,આટલી ઉંમરે પરીક્ષા આપવાનો ઉત્સાહ, ધન્ય છે તમને’

‘હા સાહેબ. પેલું અંગ્રેજીમાં કહે છે ને કે લાઈફ બીગીન્સ એટ ફિફ્ટી’

‘વાહ, પાછું અંગ્રેજીમાં, પણ ફિફ્ટી નહિ, ફોર્ટી’

‘મલા માહિત આહે, મારા માટે ફિફ્ટી લાગુ પડે છે એટલે મેં એમાં જાતે ફેરફાર કર્યો છે. અને આગળ મેં બે વાર આગળ કહ્યું કે હિન્દી-અંગ્રેજીમાં પાસ છું.’ એણે હસીને કહ્યું.

‘વાહ, બીજું કંઈ અંગ્રેજીમાં આવડે છે?’

‘યેસ, ફેઇલ્યોર ઈઝ નોટ ઇન ફોલીન્ગ, ઇટ્સ ઇન નોટ ગેટીંગ અપ આફ્ટર ફોલીંગ’

‘વાહ’

‘વોટ્સેપ પર આલ હોત.’

‘ગુડ, પણ આટલા ટ્રાયલ માર્યા તમને કદી ચોરી કરીને પાસ થવાની ઈચ્છા ન થઈ?’

‘દર વર્ષે બોર્ડનું રીઝલ્ટ ઊંચું જતું જાય છે. આ વર્ષે ૯૧% રીઝલ્ટ છે. જયારે બોર્ડ એમનેમ પાસ કરતું હોય તો ચોરી શું કામ કરવી?’

‘તોયે પેલા તોમર જેવા છે ને નકલી ડીગ્રીવાળા... ’.

‘હું અક્કલવાળો છું. નકલમાં અક્ક્લ હોતી નથી. એ ઝલાઈ ગયા ને!’

‘દર વખત કરતાં આ વખતે તૈયારીમાં જુદું શું કર્યું હતું? ગાઈડ, સ્યોર સજેશન, ટ્યુશન?’

‘એ બધું અમને ના પોસાય. આ વખતે ગણિતમાં પાસ થવા માટે મેં ફક્ત કોપ્મ્ટ્રોલર એન્ડ ઓડીટર જનરલનો રીપોર્ટ જ વાંચ્યો હતો. આંખ જ ગણિત સમજુન ઘેતલ !

‘તમારા જેવા લોકો માટે કોઈ મેસેજ?’

‘એજ કે, મારે પટાવાળા તરીકે ચાલુ રહેવા માટે કશું કરવાની જરૂર નહોતી, છતાં આટલી મહેનત કરી તો અઠ્ઠાવીસ ટ્રાયલે પછી પાસ થયો. હવે હું ક્લાર્ક તરીકે રીટાયર થઈશ’.

‘વાહ, તમે ટીવી ચેનલ પર લોકોને માર્ગદર્શન આપવાનો કાર્યક્રમ ચાલુ કરો, હજુ સફળતા મળશે!’

--

મસ્કા ફન

મહત્વ પાસ થવાનું નહિ, પ્રયાસ કરવાનું છે.