Sunday, September 04, 2011

મારી લાયખા, બટાકાનું હાક !


|મુંબઈ સમાચાર| વરાઇટી સપ્લીમેન્ટ|લાતની લાત વાતની વાત |
|૦૪-૦૯-૨૦૧૧ | 
| અધીર અમદાવાદી |
દુનિયામાં ફક્ત બે પ્રકારનાં માણસો હો છે. એક કે જેમને બટાકા ભાવે છે, અને બીજાં કે જેમને બટાકા નથી ભાવતાં. આ બે પ્રકારનાં લોકો વચ્ચે સદીઓથી વેર ચાલ્યું આવે છે. એમાંય ખાસ કરીને જો એક ઘરમાં જો આ બે પ્રકારનાં માનવીઓ ભેગાં થા તો પછી ખલ્લાસ. યુદ્ધ થા. રમખાણ મચી જા. બટાકા વિરોધી કહેશે કે બટાકા ખાવાથી વજન વધે, તો બટાકા તરફી સ્થૂળકા વ્યક્તિને પૂછો તો કહેશે કે ‘બેન, માંડ એક રોટલી ખાઉં છું તોયે વજન વધ્યા કરે છે, ખોટું બદનામ ના કરો બટાકાને. બટાકા વિરોધીઓ કહેશે કે બટાકા વાયડા પડે, એનાથી ગેસ થાય. એટલે બટાકા તરફીઓ બોલશે કે અરે ગેસ થા તો સારું યાર ભેગો કરો, આમે હવે સિલિન્ડરનો ભાવ ચારસોને તેર થયો છે.

પુરાતત્વ વિભાગે બટાકા વિષે એવું શોધી કાઢયું છે કે ઇસુના જન્મના પાંચસો વરસ પહેલા પણ બટાકાં હતાં. અને એટલા વરસ પહેલા બટાકાં કંઈ ચોરસ નહોતા. આવાં કંટાળા જનક લંબગોળ હતાં. અને જેમ કાગડા બધે કાળા હો તેમ અમેરિકા હો કે ઇન્ડિયા બટાકા સામાન્ રીતે આછાં કથ્થાઈ જેવા રંગના હો છે. ખરેખર તો એનો રંગ કથ્થાઈ પણ ન કહેવા. એનો રંગ પીળો પણ નથી. તો પછી આપણે બટાકાં બટાકા રંગના હો છે એમ કહી શકીએ. હાસ્તો. જો નારંગી નારંગી રંગની હો, કોફી કોફી રંગની હો, અને જાંબુ જાંબલી રંગના હો તો બટાકાં બટાકા રંગના કેમ ન હોઈ શકે?

બટાકા કે હિન્દીમાં જેને આલુ કહે છે, એ બહુ ચાલુ શાક છે. ચાલુ એ રીતે કે એ કોઈ પણ શાક સાથે ચાલે છે. કોબી, ચોળી, દૂધી, ગુવાર, ટીંડોળા એવાં કોઈ પણ શાક સાથે એ ચાલે. એટલે અમુક લોકો એને શાકનો રાજા કહે છે. (મને ખબર છે રીંગણની રૈયત આ સાંભળીને નારાજ થઇ જશે!) એટલે બટાકા કંઈ રાજાની જેમ કૌભાંડી નથી, પણ બધાં શાકમાં બટાકાને શ્રેષ્ઠ ગણ્યા છે. આપણે ત્યાં જેને અને તેને રાજા જાહેર કરવાની લોકોને કુટેવ છે. પ્રાણીઓમાં સિંહ રાજા, ફૂલોમાં ગુલાબ, ફળોમાં કેરી, અને કેરીમાં પાછી આફૂસ રાજા. આમાં પાછું જાનમાં કોઈ જાણે નહિ હું વરનો ભા, એમ આફૂસ કે સિંહને તો પાછી ખબર ના હો કે આપણે રાજા છીએ. હાસ્તો, જંગલનો રાજા સિંહ, પણ પ્રાત:ક્રિયા પછી ન એ પાણી કે ન એ ટોઇલેટ પેપર વાપરે છે અને ફર્યા કરે છે આખો દિવસ જંગલમાં ! માણસ નામની ફોઈબા આ નામ અને ઉપનામ આપવામાં બહુ શૂરી. આમ આવી શૂરવીર માણસ જાતે બટાકાને શાકનો રાજા બનાવી દીધો. સાવ ગોળમટોળ રાજા! હૂહ ! આવા તે કંઈ રાજા હોતા હશે?

અમે તો હોસ્ટેલમાં રહી ભણતાં ત્યારે સવાર સાંજ એકલા બટાકા ખાતા હતાં. આમાં બટાકાઓએ કાઇ ખુશ થવા જેવું નથી. બીજાં શાક સારા ન બનતા હો એટલે પછી બટાકાથી કામ ચલાવવું પડે. ઇલેક્શન વખતે લોકોને ખબર હો છે કે ઉમેદવારમાં દમ નથી, પણ બીજો તો એનાથી જા એવો છે, માટે દબાવો બટન. બસ આમ અમે બટાકા ખાધે રાખ્યા. પણ પછી એવી હાલત થઇ છે કે હવે બટાકાનું નામ સાંભળીને મ્હોમાંથી નીકળી જાય છે કે ‘મારી લાયખા, બટાકાનું હાક!

લાલુનાં નામનો પ્રાસ આલુ સાથે મળે છે. એમાં જબ તક રહેગા સમોસે મેં આલુ, તબ તક રહેગા બિહાર મે લાલુ નામનું રૂપાળું સૂત્ર એક જમાનામાં બિહારના શાસક એવાં લાલુને રીઝવવા એનાં સમર્થકો ઊછળી ઊછળીને બોલતાં હતાં. પણ સમોસામાં હજુ આલુ છે, પણ બિહારમાંથી લાલુનાં બિસ્તરા પોટલાં વળી ગયા છે. આ પ્રાસનો ત્રાસ, ખાલી ગુજરાતી કવિતામાં નથી હોતો!

શ્રાવણ મહિનો આમ તો ધર્મ અને ઉપવાસ કરવાનો મહિનો છે. પણ ઉપવાસમાં બટાકાનું ઘણું માહત્મ્ય છે. ઉપવાસીઓ બે પ્રકારનાં હો છે. એક સાચાં ઉપવાસી અને બીજાં સ્યુડો ઉપવાસી. પહેલા નંબરનો સાચો ઉપવાસી ઉપવાસ કરે છે. જ્યારે બીજા નંબરનો એટલે કે સ્યુડો ઉપવાસી ભૂખ્યો થા એટલે બટાકાની સુકી ભાજી અને બટાકાની કાતરી કે પછી ચીપ્સનો ભુક્કો કાઢી નાખે છે. કાતરીની વિદેશી કઝિન એટલે ફ્રેંચ ફ્રાઇઝ. બટાકાને મશહુર કરવામાં આ ફ્રેંચ ફ્રાઈઝ્નો ઘણો મોટો ફાળો છે. આ ફ્રાઇઝ ખાવાથી કોલેસ્ટોરોલ વધે છે એવું જાણવા છતાં એનાં શોખીનો એને છોડી નથી શકતા. આમ બટાકા એક પ્રકારનું વ્યસન છે. ઘણાં લોકોને બટાકા છોડવા હો છે, પણ બટાકા એમને છોડતા નથી. અને કમનસીબે હજી બટાકા વ્યસનમુક્તિ કેન્દ્રો ચલણમાં નથી આવ્યાં.

બટાકાની હેરફેર ગુણો ભરીને થા છે. અને અમુક માણસોનો દેખાવ બટાકા જેવો અથવા તો પછી બટાકાની ગુણ જેવો હો છે. એ ટીવીની સામે ઢગલો થઈને પડ્યા રહેતા હો તો એમને કાઉચ પોટેટો પણ કહે છે. ઇન્ઝમામ ઉલ હક નામના આવાં રોલી પોલી પાકિસ્તાની ક્રિકેટરને યાદ કર્યા વગર બટાકા પરનો લેખ અધુરો રહી જા. ઇન્ઝીને લોકો આલુ કહી ચીડવતા હતાં, અને એ ખુબ અકળાતો હતો. ૧૯૯૭-૯૮માં કેનેડા ખાતે ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચેની ક્રિકેટ મેચ વખતે એક દર્શકે ઇન્ઝીને આલુ કહીને ચીડવ્યો એટલે ગુસ્સે થઈને ઇન્ઝી બેટ સાથે સ્ટેન્ડમાં દર્શકને મારવા દોડ્યો હતો, આવી શરમ જનક ઘટના બટાકાને લીધે સર્જાઈ હતી. એટલે તો અમે બટાકા પસંદ નથી કરતાં !

2 comments:

  1. ધન્ય છે પ્રભુ બટાકાવાણી માણવાની મઝા આવી અને જોગાનુજોગ હવે જમવાનો સમય થયો છે સુકીભાજી (બટાકા ને ય ભાજી કેવાય છે) છે એ જાણી ને હવે જમવાની મઝા આવશે ....

    ReplyDelete
  2. Bahu maja avi...lol..!ane Inzy nu incident yad karavi ne to pet dookhavi didhu!

    ReplyDelete